Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ : Η αποτίμηση της κρίσης (Εξώστης Θήτα)

Με την ελληνική κοινωνία σε αναβρασμό εδώ και αρκετό καιρό ήταν απόλυτα φυσιολογικό το 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ να έχει την κρίση στο επίκεντρο του πρόγραμματος του. Άλλωστε και το ενδιαφέρον του κόσμου απέναντι σε κάθε ταινία που είχε σχέση με το θέμα αυτό ήταν θερμή, γεγονός που φανερώνει την γενικότερη ανάγκη για ενημέρωση και άμεση καλλιτεχνική έκφραση.

Οι ελληνικές ταινίες για την κριση στάθηκαν βέβαια περισσότερο σε μια μονολιθική καταγραφή (με εξαίρεση την Ολιγαρχία του Στ. Κούλογλου που θέλησε να δώσει ένα τεκμηριωμένο ιστορικό περίγραμμα ή το Krisis των Ν. Μ. Πασχαλίδου που προσπάθησε να φωτίσει πολλές επιμέρους πτυχές της σημερινής Ελλάδας ανεπιτυχώς). Το Toxic Crisis του Μ. Ευαγγελινού αποτέλεσε υλικό σοβαρού οικολογικού προβληματισμού, το Directing Hell μια τρυφερή ελεγεία για έναν παρακμιακό πρίγκηπα του ΝΕΚ, όπως ήταν ο Νίκος Νικολαϊδης, το Μεταξά του Στ. Ψυλλακη μια λεπτή ισορροπημένη καταγραφή ενός δύσκολου θέματος (καρκίνος) για το οποίο δυστυχώς ο μέσος άνθρωπος έχει προκατάληψη και φόβο. 

Η λίστα των ξένων ταινιών φανερώνει την ιδιαίτερη φροντίδα του Φεστιβάλ να παρουσιάζει και να προτείνει δυνατές ταινίες από όλον τον κόσμο. Τέτοια ήταν η νέα ταινία του Πατσίτσιο Γκουσμάν το Νοσταλγώντας το Φως, μια τομή στην χιλιανή κοινωνία και ιστορία με τρόπο μαγικό, στον οποίο δύσκολα αντιστέκεσαι ως θεατής. Ένα road trip με έντονες συγκινήσεις έκρυβε το βραβευμένο από το κοινό Ιταλία: Αγάπα την ή παράτα την, ταινία υπόδειγμα για την περιγραφή της ιταλικής (και κατ' επέκτασην της ευρωπαϊκής) κρίσης. 

Βλέποντας τον εντυπωσιακό Πρέσβη του Δανού Μαντς Μπρύγκερ δεν μπορεί να μην αναρωτιέται κάποιος για την διελκυστίνδα ρεαλισμού και σκηνοθεσίας στο σύγχρονο ντοκιμαντέρ. Είναι δύσκολο να διαλευκάνθεί πόσο αληθή η ωραιοποιημένα είναι αυτά που βλέπουμε ακόμη και σε ιστορίες που δεν σχετίζονται με την επικαιρότητα. Πού σταματάει αλήθεια η σκηνοθετική επέμβαση στα οικογενειακά Πάρε Δρόμο Γιαγιάκα και Καλότυχος Γιος και πόσο αληθινοί είναι οι καυγάδες και οι διαφωνίες που έχουν μέσα;  Πόσο ρεαλιστικές είναι οι εξομολογήσεις των ψαράδων πριν και μετά την καταστροφή στο Δέντρο με τις Φράουλες; Η ταινία που κέρδισε το βραβείο της FIPRESCI, το Canicula του Χοσέ Άλβαρεζ έλυσε τέτοια προβλήματα ελαχιστοποιώντας τον λόγο και δίνοντας πρωταρχικό ρόλο στην εικόνα. Οι σκηνές της καθημερινότητας της φυλής των Τοτονάκ είναι σχεδόν ανεξήγητες όσο η προέλευση και η διατήρηση των εθίμων του μέσα στο χρόνο.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Το Φεστιβάλ ολοκληρώνει με το τέλος αυτής της διοργάνωσης έναν πρώτο κύκλο εντυπώσεων από το 2010 μέχρι και σήμερα. Αυτό μας επιτρέπει να σχολιάσουμε όσα είδαμε όλο αυτό το μεταβατικό χρονικό διάστημα. Αν και αρκετά από τα παλαιά στελέχη συνταξιοδοτήθηκαν, δεν έχουμε καθαρή εικόνα για την ανανέωση και υποστήριξη του έμψυχου διοικητικού δυναμικού. Η νέα πολυπρόσωπη διοικητική δομή του Οργανισμού τελικά κατέληξε στην ενός ανδρός αρχή. Δεν έχουμε ακόμα κατανοήσει την σχέση του Φεστιβάλ με την πόλη αφού πέρα από τα 2 large σε μέγεθος δεκαήμερα απλωμένα σε 7 αίθουσες και κάποιες χαλαρές παράλληλες δράσεις δεν υπάρχει κάποια άλλη δομή ή στόχευση για δυναμική εμβέλεια στο κοινό της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας (π.χ. η εξαγγελία της Ταινιοθήκης ακόμα εκρεμμεί, το Μουσείο Κινηματογράφου φυτοζωεί). Η έδρα του Οργανισμού αν και νομοθετικά ορίστηκε εκ νέου στην Θεσσαλονίκη, εξακολουθεί να βρίσκεται στην Αθήνα. 

Ερωτήματα υπάρχουν και για το αναπτυξιακό σχέδιο δράσης του Φεστιβάλ. Η αδιαφορία και ασυνέπεια του Υπουργείου Πολιτισμού εδώ και μήνες σε ότι αφορά την τακτική χρηματοδότηση του Φεστιβάλ είναι χαρακτηριστική. Αν και ο κος Εϊπίδης δεν χάνει ευκαιρία να ευχαριστήσει το Υπουργείο για την.... υποστήριξη, την ίδια στιγμή τα χρέη συνεχίζουν να καλπάζουν. Ο ίδιος ο διευθυντής του Φεστιβάλ δηλώνε σε πρόσφατη συνεντεύξη του ότι το χρέος φτάνει πλέον τα 2,2 εκ ευρώ. 

Κανείς δεν αμφιβάλλει πως ο διευθυντής και το δ.σ. του Φεστιβάλ προσφέρουν με την παρουσία και την εμπειρία τους πολύτιμες υπηρεσίες σε έναν πολιτιστικό θεσμό που βασανίζεται και δοκιμάζεται πολλαπλά. Όμως από την άλλη και εκείνοι χρωστάνε ως υπεύθυνοι ενός δημόσιου φορέα περισσότερη ειλικρίνεια, αμεσότητα, ευρύτητα διαχειριστικού πνεύματος και διαφάνεια.   

*γράφτηκε για τον Εξώστη Θήτα της 22ης/3/2012 από τους Γιάννη Γκροσδάνη και Τάσο Μελεμενίδη