Ο Τονίνο Γκουέρα και η Θεσσαλονίκη (Εξώστης Θήτα 29/03)

Γνώρισα τον Τονίνο Γκουέρα σε μια επίσκεψη του στην Θεσσαλονίκη το φθινόπωρο του 1999. Ήταν η μια και μοναδική φορά που ήρθε στην πόλη, τιμώμενος προσκεκλημένος και πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του 40ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Ποιητής, πεζογράφος και σεναριογράφος ο Τονίνο Γκουέρα υπήρξε μια πολυσχιδής καλλιτεχνική προσωπικότητα. Συνεργάτης του Θόδωρου Αγγελόπουλου σε αρκετά σενάρια ταινιών του αλλά και σπουδαίων Ιταλών σκηνοθετών όπως ο Φεντερίκο Φελίνι (Και το πλοίο φεύγει, Αμαρκορντ, κ.α.), ο Μικελάντζελο Αντονιόνι (Η νύχτα, Η περιπέτεια, Η κόκκινη έρημος, κ.α.), ο Αντρέι Ταρκόφσκι (Νοσταλγία) και οι αδελφοί Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι (Καλημέρα Βαβυλωνία, κ.α.).

Έχοντας δίπλα σου αυτόν τον χαμογελαστό γέροντα ξεχνάς εύκολα όλες τις έγνοιες και τις ανησυχίες που μπορεί να έχεις από το πρόγραμμα ενός Φεστιβάλ. Μιλώντας μαζί του καταλάβαινες πως ήταν ένας γλυκύτατος και πολύ θετικός άνθρωπος που είχε πάντα μια όμορφη ιστορία να σου πει για ότι θυμόταν και περισσότερες για ότι τον ρωτούσες, όπως π.χ. για τον Φελίνι και τον Ρότα :

“Ο Φελίνι στην πραγματικότητα δεν αγαπούσε τη μουσική αλλά ο Νίνο Ρότα δεν έγραφε ουτέ μισή παρτιτούρα αν δεν είχε δίπλα του τον Φεντερίκο να τον καθοδηγεί στη σύνθεση”. Ύστερα πάλι ξαναγύριζε στην Ιταλία του Μεσοπολέμου αναπολώντας την φιλία του με τον Φελίνι μέσα από το αριστουργηματικό Άμαρκορντ “Είναι άσχημο να λέω ότι μου λείπει ο Φελίνι. Γιατί στην πραγματικότητα ο Φελίνι λείπει σε όλο τον κόσμο. Πάντα όμως αισθανόμουν κοντά του. Γεννήθηκε σε μια κωμόπολη λίγα χλμ μακριά από το χωριό μου και έτσι είχαμε την ίδια καταγωγή. Όταν γύρισε το Αμαρκόρντ χάρισε στον κόσμο την παδική μας ηλικία. Κι αυτά είναι πράγματα πολύτιμα”.

Υπήρξε συνεργάτης του Θόδωρου Αγγελόπουλου μια σχέση βαθύτατης αλληλοεκτίμήσης και αλληλοσεβασμού: “Αν θες να δεις τις ταινίες του σε βάθος θα ανακαλύψεις από κάτω λόγια του Ομήρου, του Σωκράτη και όλων των μεγάλων ποιητών. Τα πλάνα του είναι μια αρχαιολογική ανασκαφή γιατί κάτω από τις εικόνες κρύβονται πολύτιμες λέξεις”. Και ύστερα πάλι θυμόταν τον Αντονιόνι και πως βίωσε μαζί του την περιπέτεια του σινεμά: “Αυτός ευθύνεται που μπήκα στο σινεμά. Θα μπορούσα να αφηγούμαι ιστορίες που θα γέμιζαν βιβλία ολόκληρα με τα γυρίσματα της Έκλειψης, της Νύχτας, τα κοσμογονικά βράδια μας στο Λονδίνο του '66 όταν γυρίζαμε το Blow Up. Θα σας πω μόνο αυτό και ας κλείσουμε έτσι την κουβέντα μας. Κάποτε είχαμε πάει ένα ταξίδι στο Ουζμπεκιστάν για να ερευνήσουμε χώρους για μια ταινία, που τελικά δεν έγινε ποτέ. Εκεί συναντήσαμε τρεις απίθανα εντυπωσιακούς Ουζμπέκους με μακριά ρούχα και σαρίκια. Αυτή η εμφάνιση εντυπωσίασε τον Αντονιόνι που θέλησε να φωτογραφήσει με την Πολαροιντ του τις φοβερές φιγούρες τους. Μετά την φωτογράφηση οι Ουζμπέκοι βλέποντας τις φωτογραφίες τους ρώτησαν με νόημα “Γιατί να σταματάμε το χρόνο?” και έφυγαν. Αυτή η ερώτηση τους είχε ανατρέψει τις κινηματογραφικές μας ιδέες.”

Μας είχε πει πολλά ακόμα ο Τονίνο Γκουέρα τότε. Έδωσε συνεντεύξεις, είδε ταινίες, έψεξε το Χόλυγουντ και την βιομηχανία του, βραβεύσε μια κινέζικη ταινία με τον Χρυσό Αλέξαντρο (Τα Δημόσια Λουτρά του Ζιάνγκ Γιάνγκ) και ύστερα έφυγε. Κατά διαστήματα μαθαίναμε νέα του χάρη στην συνεργασία του με τον Αγγελόπουλο. Προχτές διάβαζοντας την είδηση του θανάτου του θυμήθηκα αυτό το Φεστιβάλ του 1999 και την συνάντηση μας. Μια συνάντηση από αυτές που κρατάς χαραγμένες πάντα μέσα σου.

Σημείωση: Το υλικό της κουβέντας μας με τον Τονίνο Γκουέρα προέρχεται από το βιβλίο του Νίκου Γκροσδάνη Η Μυθολογία των Ειδώλων, Εκδόσεις Παρατηρητής, Νοέμβριος 2003. Ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού ήταν άλλωστε και η αφορμή για να συναντήσω τον Γκουέρα από κοντά εκείνο το Νοέμβριο του 1999.

Φωτογραφίες: Αρχείο ΦΚΘ