Η Δουλειά της & Scopophilia : Πρωτοεμφανιζόμενοι σκηνοθέτες στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

-->

* Δημοσιεύτηκε στην επιθέωρηση τέχνης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ (τχ. 67) τον Μάρτιο του 2019 

Το 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πέρασε στην ιστορία για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι σίγουρα η συμμετοχή αρκετών νέων δημιουργών από την Θεσσαλονίκη και όχι μόνο στο πρόγραμμα προβολών του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της φετινής διοργάνωσης. Από τις 12 ταινίες που έκαναν την πρεμιέρα τους στην Θεσσαλονίκη τουλάχιστον οι οκτώ αποτελούσαν συμμετοχές νέων σκηνοθετών που ήρθαν στο Φεστιβάλ με την πρώτη ή την δεύτερη ταινία τους και φυσικά η υποδοχή τους από το κοινό ήταν εξαιρετικά θερμή. 

Το Θ.Π. μίλησε με τους δημιουργούς δύο ταινιών για την εμπειρία της συμμετοχής τους στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και τι κρατάνε από αυτήν. Η πρώτη ταινία είναι η Scopophilia, μια ταινία που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το δημιουργικό αποτέλεσμα μιας παρέας νέων κινηματογραφιστών που ζούνε και εργάζονται στη Θεσσαλονίκη (σπούδασανε μάλιστα και στο Τμήμα Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ). Η δεύτερη ταινία είναι Η Δουλειά Της του Νίκου Labot, μια ταινία που ξεκίνησε το δημιουργικό ταξίδι της εδώ και καιρό, σε αρκετά φεστιβάλ του εξωτερικού, (Τορόντο, Κρακοβία, Χαϊφα, κλπ) και αποτέλεσε την μια εκ των ελληνικών συμμετοχών στο διεθνές διαγωνιστικό του 59^ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κερδίζοντας μάλιστα μια σημαντική διάκριση. 

Scopophilia

Ποια ήταν η βάση για να χτίσουν οι δημιουργοί τις ιστορίες των ταινιών τους; Η Ηλέκτρα Αγγελετοπούλου και η Ναταλία Λαμπροπούλου βασίστηκαν για την Scopophilia σε μια σεναριακή ιδέα του συνεργάτη τους, Σωτήρη Πετρίδη. Ωστόσο από την ιδέα μέχρι την πράξη και το κινηματογραφικό γύρισμα πέρασαν από αρκετά στάδια προετοιμασίας: «Το δύσκολο κομμάτι αφορά το ότι η ταινία ήταν no budget. Επίσης ο τρόπος γυρισμάτων μιας τέτοιας ταινίας, που γυρίζεται με τόσο διαφορετικό τρόπο , αποτελεί πρόκληση για κάθε σκηνοθέτη. Στα γυρίσματα δεν είχαμε την εικόνα του τελικού κάδρου παρά μόνο στο μυαλό μας. Οι σκηνές με τους ηθοποιούς γυρίστηκαν χωριστά και έπειτα συναρμολογήθηκαν σαν παζλ! Η προσομοίωση των social media στην οθόνη έγινε με την πολύτιμη συμβολή της ομάδας των εφέ, που δημιούργησαν από το μηδέν τον ψηφιακό κόσμο της ταινίας».

Αντιθέτως ο Νίκος Labot δεν αντιμετώπισε τόσο τεχνικές δυσκολίες και βασίστηκε σε μια αληθινή ιστορία μιας γυναίκας που χάρη στην εργασία της χειραφετήθηκε από το καταπιεστικό οικογενειακό περιβάλλον : «Η αφορμή ήταν η πραγματική ιστορία μιας γυναίκας που έζησε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτή η γυναίκα ανακάλυψε μια νέα προοπτική στην ζωή της βρίσκοντας για πρώτη φορά στη ζωή της μια δουλειά ως καθαρίστρια».

Η Μαρίσα Τριανταφυλλίδου κέρδισε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας
στο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ για την υπέροχη ερμηνεία της στη Δουλειά της

Για τον ίδιο ως σκηνοθέτη έμοιαζε απίθανο και εξαιρετικά ενδιαφέρον να παρατηρεί μια τέτοια ιστορία στο σύγχρονο περιβάλλον του 21ου αιώνα: «Δεν μπορούσα να καταλάβω πως είναι δυνατό να συμβαίνει κάτι τέτοιο στις μέρες μας, οπότε θέλησα να κάνω αυτήν την ταινία για να καταλάβω αυτήν την γυναίκα και τον κόσμο της. Παρατήρησα και μελέτησα στενά ανθρώπους που έχουν κοινα χαρακτηριστικά με αυτήν τη γυναίκα αλλά κάποια στιγμή φρόντισα να πάρω απόσταση από την πραγματική ιστορία. Όχι τόσο για λόγους δραματουργίας αλλά περισσότερο γιατί είχα βρει ότι αυτό που με ενδιαφέρει πρωτίστως ήταν ο συναισθηματικός κόσμος ενός τετοιου ανθρώπου».  

Είναι γεγονός πως Η Δουλειά της είναι μια ταινία που στέκεται – έστω και συγκυριακά - με προσοχή στην τρέχουσα κινηματογραφική και κοινωνική επικαιρότητα που θέλει τον φεμινιστικό ακτιβισμό σε έξαρση και κινηματικές δράσεις όπως το #metoo και το #timesup να βρίσκονται δυναμικά στο προσκήνιο. O ίδιος ο Νίκος Labot θυμάται ότι «την εποχή του γυρίσματος δεν είχε ξεσπάσει ακόμη το σκάνδαλο Weinstein ενώ και εγώ δεν τόλμησα εκ των υστέρων να συσχετίσω την ταινία μου με το θέμα του #Metoo. Βέβαια όταν έγινε η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ του Τορόντο έγιναν σχετικές ερωτήσεις από το κοινό και κάποιους δημοσιογράφους».

Νικος Labot (Η Δουλειά της)

Ήταν πλέον σαφές ότι με αφορμή αυτές τις εξελίξεις η κινηματογραφική βιομηχανία αλλά και το δίκτυο των κινηματογραφικών φεστιβάλ έδειξαν να ευαισθητοποιούνται με πολλαπλούς τρόπους, το καθένα με τα δικά του ιδιαίτερα αντανακλαστικά. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης λ.χ. ανέδειξε φέτος για πρώτη φορά μια ειδική θεματική ενότητα που αφορά την ιστορία και το ύφος συγκεκριμένων δημιουργών του ελληνικού κινηματογράφου, το queer. Άλλη μια καινοτομία ήταν η θεσμοθέτηση κάποιων βραβείων που σχετίζονται με την έκφραση και την δημιουργική αναπαράσταση θεμάτων που έχουν να κάνουν τόσο με την queer κοινότητα όσο και με το φεμινιστικό κίνημα και τα δικαιώματα των γυναικών εν γένει. Όμως ο Νίκος Labot έζησε αυτή την ευαισθητοποίηση και την απότομη έξαρση της συζήτησης γύρω από το #metoo χάρη στο ταξίδι της ταινίας του σε σημαντικά φεστιβάλ του εξωτερικού, όπου και διακρίθηκε : «Από εκείνο το σημείο κι έπειτα μας πέρασε από το μυαλό ότι η συνάντηση της ταινίας με το κοινό θα συσχετιστεί σε ένα βαθμό με το νέο αυτό κίνημα και δικαίως. To κύριο ζήτημα που θέτει η ταινία είναι η χειραφέτηση της γυναίκας σήμερα, εξετάζει το ρόλο της πατριαρχικής κοινωνίας και τη θέση της γυναίκας μέσα σε αυτήν». Ωστόσο η ταινία δεν κάνει λόγο για το επίμαχο ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης κι αυτό γιατί ο ίδιος ο δημιουργός εστίασε σεναριακά «στην αρχετυπική ελληνική οικογένεια, και τον ρόλο που έχουν τα δύο φύλα. Πάντως είναι θετικό το ότι σήμερα όλο και περισσότερες γυναίκες μιλούν. Είτε για τον ρόλο και τη θέση τους στο εργασιακό  περιβάλλον, είτε για τον ρόλο τους στο οικογενειακό. Αυτά τα στερεότυπα είναι βαθιά ποτισμένα στην κοινωνία μας. Σίγουρα όμως πρέπει να γίνουν αρκετά βήματα ακόμη ώστε να πούμε ότι υπάρχει ισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα».

Ηλέκτρα Αγγελετοπούλου (Scopophilia)

Όσο για την επαφή του φεστιβαλικού κοινού της Θεσσαλονίκης με τις ταινίες τους, οι δημιουργοί και στις δύο περιπτώσεις υποστηρίζουν πως οι θεατές του φεστιβάλ υπήρξαν γενναιόδωροι μαζί τους. Η Ναταλία Λαμπροπούλου και η Ηλέκτρα Αγγελετοπούλου θεωρούν ότι και η υποδοχή τους ήταν πολύ θερμή αλλά και η Scopophilia άρεσε πολύ και μάλιστα και οι δύο προβολές τους ήταν sold out. «Για ‘μας είναι πολύ σημαντικό ότι άρεσε σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Το σημειώνουμε αυτό καθώς οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας δεν είναι τόσο εξικοιωμένοι με την τεχνολογία και τα social media. Πραγματικά είδαμε ότι την απόλαυσαν και τα σχόλια από όλους και όλες ήταν θετικά».

Και ο Νίκος Labot κρατάει θετικές εντυπώσεις από την προβολή της Δουλειάς της: «Το κοινό στην Θεσσαλονίκη ήταν υπέροχο. Οι προβολές ήταν sold out και πολύς κόσμος που δεν χωρούσε μας ρωτούσε για το πότε θα βγει η ταινία στις αίθουσες! Οι προβολές ήταν συγκινητικές και οι συζητήσεις πολύ ενδιαφέρουσες, τόσο μέσα όσο και έξω από τις αίθουσες. Φυσικά δεν ξεχνάω και την συγκίνηση πολλών, ειδικότερα γυναικών, που αν μη τι άλλο ταυτίστηκαν με το πρόσωπο της Παναγιώτας (της ηρωίδας της ταινίας). Κάτι που μου έκανε εντύπωση ήταν μια γυναίκα που έλεγε ότι της άρεσε πολύ η ταινία και δήλωσε ότι για την ίδια η ταινία ήταν μαρξιστική, κάτι που άναψε τη συζήτηση στο Ολύμπιον.  Σε ένα έργο τέχνης ο κάθε αποδέκτης κάνει την δική του ανάγνωση, χρησιμοποιεί τη δική του φαντασία. Γίνεται κατά κάποιο τρόπο και ο ίδιος δημιουργός μιας πραγματικότητας που τρέχει μπροστά στα μάτια του. Θα μπορούσε κάποιος άλλος να πει ότι η ταινία είναι αντιμαρξιστική διαβάζοντας αλλιώς την ταινία. Το βρίσκω ενδιαφέρον όλο αυτό, το πως επικοινωνεί ο θεατής από την δική του θέση με το έργο στην οθόνη».

Ναταλία Λαμπροπούλου (Scopophilia)

Άλλωστε πέρα από αυτή τη θερμή υποδοχή που έλαβαν οι ταινίες πολύ σημαντικές είναι και οι διακρίσεις τους καθώς η Scopophilia κέρδισε το βραβείο της Επιτροπής Νέων του 59^ου ΦΚΘ ενώ η Δουλειά της διακρίθηκε από την συμμετοχή της στο Διεθνές Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το βραβείο γυναικείας ερμηνείας για την εξαιρετική παρουσία της πρωταγωνίστριας της, της Μαρίσας Τριανταφυλλίδη. 

Βέβαια οι ίδιοι οι δημιουργοί είναι πάντα συγκρατημένοι σε σχέση με την σχέση θετικής υποδοχής από το κοινό και διακρίσεων. Η Ναταλία και η Ηλέκτρα υποστηρίζουν ότι «η πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν μία πολύ όμορφη εμπειρία καθώς είναι κάτι που το ζούμε και το παρακολουθούμε εδώ και πολλά χρόνια και για το λόγο αυτό η χαρά μας ήταν μεγάλη που η ταινία μας έκανε πρεμιέρα σε αυτό! To γεγονός ότι βραβευτήκαμε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης διπλασίασε την χαρά μας και μας έδωσε δύναμη για να συνεχίσουμε να δημιουργούμε. Ως προς το αν θα αποτελέσει εισητήριο για το μέλλον της ταινίας θα φανεί στην πορεία. Στην πραγματικότητα ένα βραβείο δεν σου εξασφαλίζει διανομή ή συμμετοχές σε άλλα φεστιβάλ αλλά πάντα δίνει ένα θετικό πρόσιμο στην ταινία».

Και οι υπόλοιπες ταινίες

Άρης Σερβετάλης και Γιάννης Στάνκογλου στο The Waiter του Στηβ Κρηκρή

Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε, επιγραμματικά, και τις υπόλοιπες συμμετοχές νέων Ελλήνων δημιουργών που έκαναν την πρεμιέρα τους στη Θεσσαλονίκη με την πρώτη ταινία τους και συζητήθηκαν ιδιαίτερα. Στο Φυγαδεύοντας τον Χέντριξ ο Κύπριος Μάριος Πιπερίδης κάνει έναν σχολιασμό για το μείζον πρόβλημα του Κυπριακού με τολμηρό ύφος ενώ η ταινία του παράλληλα λειτουργεί αφοπλιστικά και ως μια έξοχη κωμωδία. Η ταινία έκανε την πανελλαδική πρεμιέρα της στη Θεσσαλονίκη αλλά είχε προηγηθεί την άνοιξη του 2018 η παγκόσμια πρώτη προβολή με την συμμετοχή της σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Αμερικής, το Φεστιβάλ της Τραϊμπέκα, στη Νέα Υόρκη, κερδίζοντας μάλιστα το πρώτο βραβείο. 

Τολμηρό σε ότι αφορά την σύλληψη και την μεταφορά του στο πανί της μεγάλής οθόνης είναι και το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Θεσσαλονικιού Κωνσταντίνου Σαμαρά. Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ το Μαγικό Δέρμα είναι μια μοντέρνα και ελεύθερη διασκευή που σχολιάζει τα όρια της ανθρώπινης ελευθερίας καθώς και το αληθινό κόστος της επιθυμίας και των επιλογών. 

Στον Σερβιτόρο (The waiter) ο Στηβ Κρικρής παραδίδει ένα ψυχολογικό (weird) ατμοσφαιρικό νεονουάρ αφηγούμενος την ιστορία ενός ανθρώπου που η ρουτίνα της ζωής του λειτουργεί ανακουφιστικά για τον ίδιο όμως όταν η ζωή του έρχεται αντιμέτωπη με το αναπάντεχο (ένας φόνος, ένας δολοφόνος και μια μοιραία γυναίκα) τότε θα πρέπει να κατασταλάξει για το πόσο μπορεί να παραμείνει ίδιος ή να αλλάξει μέσα από τις εμπειρίες που ζει.  

Τέλος στο Holy Boom η Μαρία Λάφη προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα της μεταμοντέρνας και πολυπολιτισμικής Αθήνας του σήμερα.