ΓΙΑΝΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ - Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Διαβάστε το χτεσινό post που λειτουργεί και σαν πρόλογος της συζήτησης που ακολουθεί
ΕΡΩΤΗΣΗ : Φτάσαμε κιόλας στην τρίτη ταινία. «Ο Μαχαιροβγάλτης» είναι η τρίτη κατά σειρά ταινία που γυρίζεις.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η τρίτη, όντως. Εκεί που φανταζόμασταν πως δεν θα υπάρξει ούτε δεύτερη, τελικά να που φτάσαμε κιόλας στην τρίτη. Στο «Σπιρτόκουτο» ήταν τόση η ένταση και η κάψα που ένιωθα, που έλεγα μέσα μου «Θεέ μου ας την τελειώσω κι ας πεθάνω!». Ήταν ακραία η ένταση εκείνης της φάσης.
ΕΡΩ: Γιατί έφτασες τόσο ακραία?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ: «Το Σπιρτόκουτο» γυρίστηκε πραγματικά εκ των ενόντων. Με δικά μου λεφτά, με όλες τις ενδείξεις εναντίον μου, άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Μόνος μου προσπαθούσα και θυμάμαι πόσο απελπιστικά είχε καταλήξει αυτή ιστορία με το να χρωστάω λεφτά σε όλους ενώ ήμασταν στο μοντάζ. Αλλά είχα πεισμώσει. Ένιωθα ότι αυτό που είχα κάνει ήταν κάτι πολύ καλό και κάτι τελείως διαφορετικό και σε επίπεδο φόρμας και σαν περιεχόμενο. Και για αυτό έλεγα μέσα μου πως πρέπει να πάω μέχρι τέλους και θα είμαι ευχαριστημένος. Κι ας μην ξαναγυρίσω τίποτα. Να όμως που φτάσαμε στην τρίτη ταινία και πάμε πλέον για την τέταρτη.
ΕΡΩ: Αναγνωρίζοντας όλη αυτή την διαδρομή εκ των υστέρων μάλλον η επιμονή άξιζε τον κόπο.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ: Σίγουρα. Αυτό έχει να κάνει και με μια υπόσχεση που είχα δώσει στον εαυτό μου όταν ξεκίνησα να κάνω κινηματογράφο, όταν βγήκα από τη σχολή. Ότι θα κάνω μόνο σινεμά χωρίς να στραφώ σε άλλα πράγματα, σε τηλεόραση, διαφημίσεις, βιντεοκλίπ. Χωρίς να ασελγήσεις πάνω σε αυτό που αγαπάς. Το θέμα για μένα είναι να καταφέρεις να υπάρξεις σαν κινηματογραφιστής. Αν δεν μπορείς παράτα τα.
Ο Γιάννης Οικονομίδης και ο Βαγγέλης Μουρίκης στην επισκεψή τους στην Θεσσαλονίκη πριν από ένα μήνα. Στην φώτο μαζί τους και ο Γιάννης Ζαχόπουλος του TISFF
ΕΡΩ: Το «Σπιρτόκουτο» ακολούθησε μια τελείως διαφορετική διαδρομή από αυτή που είχαν οι ταινίες μέχρι τότε. Μια τελείως μοναχική διαδρομή καταφέρνοντας να βρει το δικό της κοινό χωρίς κάποια βοήθεια από πουθενά. Αν θυμάμαι καλά πρώτα βγήκε σε dvd και μετά ανέβηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχοντας διαμορφώσει αυτό το δικό της κοινό και τις κριτικές εντυπώσεις που έκαναν λόγο για επιρροές από τον μοντέρνο βρετανικό κινηματογράφο.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Ναι, αυτό είναι αλήθεια. Και σε ότι αφορά τον σύγχρονο βρετανικό κινηματογράφο με ενδιαφέρει γιατί είναι ανθρώπινος και ταυτόχρονα ανθρωποκεντρικός. Όλα αυτά βέβαια από ταινία σε ταινία διαμορφώνονται με άλλο τρόπο γιατί ίσως με ενδιαφέρει πλέον και το στυλ, η φόρμα και το πώς μπορούν να παραχθούν μηνύματα μέσα από αυτή την φόρμα. Στο «Σπιρτόκουτο» ότι βλέπεις είναι μια και έξω. Δεν έχει το βάθος και το κλίμα που έχουν οι επόμενες δύο ταινίες μου. Και πιο πολύ αυτό το βλέπεις στον «Μαχαιροβγάλτη», που το καταλαβαίνεις στον ρυθμό, με τις σιωπές, στην σύνθεση της εικόνας, στο κάδρο της φωτογραφίας, σε αυτό που κρύβεται κάτω από τα πράγματα για να μιλήσω και να φτιάξω τα νοήματα.
"Σαν να βλέπεις τον εαυτό σου στον καθρέφτηκαι την δική σου ξεφτίλα..."
ΕΡΩ: Έχει μεγάλη σημασία πως ο θεατής αντιλαμβάνεται την φροντίδα που υπάρχει για τους ηθοποιούς στις ταινίες σου. Έχεις πει παλιότερα ότι πριν το γύρισμα δουλεύετε πολύ στην πρόβα κάθε σκηνή.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Για μένα το ζητούμενο από την πρώτη ταινία μου είναι προσεγγίσω όσο γίνεται – έστω και σαν αρχή – την πραγματικότητα. Είναι σημαντική η αναπαράσταση του κόσμου. Έχει σημασία να νομίζει αυτός που βλέπει την ταινία πως αυτό που βλέπει δεν είναι στημένο αλλά κομμάτι της πραγματικότητας, ένα ντοκουμέντο και ότι κάποιος βρέθηκε με μια κάμερα μπροστά στη φάση και το φίλμαρε. Αυτό το στημένο και το μη πραγματικό του να γράφει στο μέτωπο ο ηθοποιός ότι «είμαι ένας ηθοποιός και τώρα παίζω ταινία και δείτε με που παίζω σε ένα κατασκευασμένο πράγμα» είναι και ένα ζητούμενο που πάντα με ενοχλούσε στον ελληνικό κινηματογράφο. Ένα από τα μεγάλα μου αιτήματα από το «Σπιρτόκουτο» είναι αυτό. Να με κάνει η ταινία να ξεχνιέμαι και να μην με πετάει απ’ έξω, να μην είναι μια κακή κατασκευή με κακούς ηθοποιούς και κακούς διάλογους. Και έτσι ήταν και ένα στοίχημα για μένα. Αν δεν στέκει μια σκηνή στα μάτια μου είτε σαν διάλογος, είτε σαν κατάσταση, είτε σαν αντίληψη. Γιατί αυτό είναι που μένει τελικά. Τι αντίληψη έχει ένας σκηνοθέτης για αυτό που φτιάχνει. Άσχετα αν πας κι αλλού με όλα αυτά.
ΕΡΩ: Απολαμβάνεις και ενθαρρύνεις τον αυτοσχεδιασμό, αυτό που βγαίνει αυθόρμητα σε μια πρόβα ή στο γύρισμα της ταινίας?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Σε δεδομένα πλαίσια σίγουρα. Αρκεί να ξέρουμε τα όρια. Ο ηθοποιός είναι ένα όχημα για μένα. Αν αφήσεις τον ηθοποιό μόνο του, σαν σκηνοθέτης, μπορεί και να στουκάρει. Αλλά εδώ ερχόμαστε και στο κομμάτι που ονομάζουμε «φύση ηθοποιός». Ο βλάκας ηθοποιός δεν πρόκειται ποτέ να είναι καλός ηθοποιός.
ΕΡΩ: «Ο Μαχαιροβγάλτης» είναι τελικά μια προέκταση, μια συνέχεια σε ότι είδαμε μέχρι στιγμής στο «Σπιρτόκουτο» και στην «Ψυχή στο Στόμα»?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Κοιτά, σε επίπεδο φόρμας είναι τελείως διαφορετική αυτή η ταινία. Ψάχνω άλλα πράγματα, πάω σε άλλες κατευθύνσεις, συνδιαλέγομαι αν θέλεις και με μια άλλη παράδοση του κινηματογράφου, δοκιμάζω άλλα πράγματα. Σε επίπεδο ουσίας η προβληματική μου είναι η ίδια. Με απασχολεί ο σύγχρονος Έλληνας και η ορατή – αόρατη βία που κουβαλά. Η πτώση του με όλα τα σκατά του.
ΕΡΩ: Από τη μια αυτοί οι χαρακτήρες έχουν ένα στοιχείο γελοιότητας αλλά από την άλλη ο θεατής παρατηρώντας αυτούς τους χαρακτήρες ίσως να αναγνωρίζει κάτι δικό του και νιώθει πως θέλει να αποστασιοποιηθεί γελώντας.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Μιλάμε σαφώς για ένα γέλιο πικρό. Σαν να βλέπεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη και την δική σου ξεφτίλα. Αυτή η προσπάθεια για την αυτογνωσία όμως είναι μια διαδικασία πανάρχαια στον άνθρωπο. Και η τέχνη αυτό προσπαθεί. Και φυσικά δεν είναι εύκολο κάτι τέτοιο γιατί αν ήταν θα ήμασταν πολύ διαφορετικοί. Ίσως να είμαι υπερβολικός αλλά υπάρχουν άνθρωποι που προσπαθούν να γίνουν καλύτεροι. Και εγώ το προσπαθώ αυτό.
Σκίτσο του περιοδικού "Γαλέρα" με τους τρεις πρωταγωνιστές του Μαχαιροβγάλτη: Βαγγέλης Μουρίκης, Στάθης Σταμουλακάτος και Μαρία Καλλιμάνη
ΕΡΩ: Στον «Μαχαιροβγάλτη» έχουμε δύο νέα παιδιά ως πρωταγωνιστές της ιστορίας. Γενικά αυτό είναι άλλο ένα αναγνωρίσιμο στοιχείο στις ταινίες σου.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Τον Στάθη Σταμουλακάτο τον είχα στα υπόψη μου εδώ και πολύ καιρό, όταν τον είχα δει στο «Πέναλτι» (σ.σ. του Γιώργου Παλούμπη στο Θέατρο Επί Κολωνώ, ανέβηκε το 2005), που μου άρεσε αυτή η φυσικότητα και η σωματική παρουσία του επί σκηνής. Μια παρουσία πολύ γήινη. Η Μαρία Καλλιμάνη είναι γνωστή στον θεατρικό χώρο. Πριν από αυτό είχα δοκιμάσει άλλες δύο ηθοποιούς, που ωστόσο δεν με βοήθησαν και πολύ σε αυτό που ήθελα. Τελικά δεν ήθελα μια γνωστή φυσιογνωμία, έψαχνα κάτι νέο.
ΕΡΩ: Υπάρχουν βέβαια πάντα και οι σταθερές αξίες όπως π.χ. ο Ερρίκος Λίτσης και ο Βαγγέλης Μουρίκης.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Η μισή μαγιά για μια ταινία είναι το καλό καστ. Με τα παιδιά αυτά υπάρχει μια αμεσότητα, παίζουμε σφαλιάρες πλέον. Υπάρχει μια εμπιστοσύνη μεταξύ μας. Η ιδέα της παρέας, της ομάδας, της αφοσίωσης με συγκινεί πάρα πολύ. Να υπάρχει μια οικογένεια και να βλέπεις πως αυτοί οι άνθρωποι μεγαλώνουν όμορφα δημιουργώντας.
ΕΡΩ: Με εντυπωσιάζει προσωπικά η απουσία μουσικής στις ταινίες σου.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Στον Μαχαιροβγάλτη είχα την πρόθεση να δουλέψω σε αυτό το κομμάτι και να υπάρχει μουσική αλλά φτάνοντας στο τέλος το ξανασκέφτηκα και αναθεώρησα. Έχω την αίσθηση ότι αν υπήρχε μουσική ίσως και να γινόταν κάπως μελό το στόρι. Η αλήθεια πάντως είναι αυτή: Δεν τα πηγαίνω καλά με την μουσική στον κινηματογράφο. Πάντως θα ήθελα κάπου να το δοκιμάσω. Ίσως στην επόμενη ταινία να συμβεί.
ΕΡΩ: Η ταινία αντιμετώπισε προβλήματα σε κάποιο στάδιο της προετοιμασίας της?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Διανομή βρέθηκε στο τελικό στάδιο του μοντάζ. Έχει ήδη προβληθεί στο Φεστιβάλ του Πουσάν (Ν. Κορέα) και στο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου στην Αθήνα και βγαίνει στις αίθουσες σε λίγες μέρες. Μακάρι να πάει καλά για μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε μια συνέχεια και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κάνουμε σχέδια πάντοτε αλλά ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου βγει στην πορεία.
ΕΡΩ: Αν δεν έβρισκες διανομή τι θα γινόταν?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ :Δεν είμαι άνθρωπος που κωλώνω. Σε μια τέτοια περίπτωση θα βρίσκαμε μια αίθουσα και θα την παίζαμε μόνοι μας σε μια εκδήλωση guerilla. Νομίζω πως υπάρχει ένα δυναμικό κοινό που παρακολουθεί αυτό το σινεμά και στηρίζει τέτοιες προσπάθειες.
ΕΡΩ: Περιμέναμε εδώ και πολύ καιρό το νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο. Στο μεσοδιάστημα όμως αρκετοί κινηματογραφιστές ακολούθησαν αυτό που έκανες και εσύ και κινήθηκαν χωρίς πολλά χρήματα και με ένα συνεργείο εκ των ενόντων για να βγάλουν τις νέες ταινίες τους.
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Αυτό είναι κάτι που δεν το αντέχεις για πολύ βέβαια. Πόσο να κάνεις κινηματογράφο μόνος σου? Μία, δύο φορές? Από την άλλη βέβαια κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την ανάγκη για έκφραση. Ούτε πείνα, ούτε φτώχεια, ούτε φασισμός. Όποιος θέλει να εκφραστεί θα βρει τον τρόπο και θα το κάνει. Όμως το θέμα είναι να μην φτάνουμε σε αυτό το σημείο. Οι κινηματογραφιστές δεν ζητάνε κάτι παράλογο. Ζητάνε αυτά που προβλέπονται για τον πολιτισμό. Νομίζω πως οι πολίτες γουστάρουνε να γίνεται καλός κινηματογράφος και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια κινητικότητα και βλέπουμε καλές ελληνικές ταινίες. Αν δεν γίνεται αυτό τότε τι κάνουμε? Βλέπεις να σπαταλιούνται τόσα λεφτά εδώ και εκεί την ίδια στιγμή που βγαίνουν και λένε ότι δεν υπάρχει μία. Εξοπλισμοί, λοβιτούρες, δεξιώσεις, κ.α. Και ο πολιτισμός? Να βγει από τον προϋπολογισμό? Να τον πετάξουμε? Από τη μια λένε ότι αυτή είναι η βαριά βιομηχανία μας και από την άλλη βιώνουμε αυτή την απαξία. Θέλω να πω ότι και εμείς σαν κινηματογραφιστές πρέπει να διεκδικούμε αυτά που μας αναλογούν.
ΕΡΩ: Υπάρχει κάτι αισιόδοξο στην άκρη αυτής της ιστορίας?
Γ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ : Όχι δεν νομίζω. Βλέπω ότι μας κρατάνε γερά. Και δεν το λέω τόσο για τον κινηματογραφικό χώρο αλλά πολύ περισσότερο σε ένα επίπεδο απλής καθημερινότητας και επιβίωσης. Ζούμε έναν πόλεμο. Πριν φτάσουμε βέβαια στα χαρακώματα καλό θα ήταν να εξαντλήσουμε κάθε άλλο περιθώριο. Για να υπάρξω σαν άνθρωπος πρέπει να υπάρχουν και κάποια αυτονόητα πράγματα για να επιβιώσω και σαν καλλιτέχνης. Αυτό το πρότυπο του φτωχού μπατίρη καλλιτέχνη που θυσιάζεται για την τέχνη του είναι πλέον κακόγουστο αστείο.
Μερικά στοιχεία για τον "Μαχαιροβγάλτη"
Υπόθεση: Ο Νίκος περνάει τεμπέλικα τις μέρες του στην επαρχία χωρίς παρόν και χωρίς μέλλον. Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο θείος του, τον παροτρύνει να εγκαταλείψει το χωριό και να έρθει στην Αθήνα. Του προσφέρει διαμονή, διατροφή και μια εύκολη δουλειά. Ο Νίκος δέχεται για να βρεθεί άξαφνα μπλεγμένος σε μια παράξενη κατ’ οίκον εργασία...
Σκηνοθεσία: Γιάννης Οικονομίδης
Σενάριο: Γιάννης Οικονομίδης, Δώρης Αυγερινόπουλος
Παίζουν: Στάθης Σταμουλακάτος, Βαγγέλης Μουρίκης, Μαρία Καλλιμάνη, Γιάννης Βουλγαράκης, Γιάννης Αναστασάκης, Μάγια Κώνστα, Νικολίτσα Ντρίζη
Σχόλια