Οι κηδείες
Υπήρχε μια εποχή στην Ελλάδα που οι κηδείες επιφανών προσώπων ήταν πρωτοσέλιδα.
Δύο ήταν οι τρόποι για να ενημερωθείς για ένα τέτοιο γεγονός: ο ένας ο παραδοσιακός στόμα με στόμα. Ο δεύτερος οι εφημερίδες. Από την σημασία που έπαιζε το πρόσωπο στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας καταλάβαινες και πόσο μεγάλο ήταν το μέγεθος της φήμης του. Καμιά φορά αυτές οι κηδείες μετατρέπονταν και σε αγωνιώδεις διαμαρτυρίες. Πάρτε για παράδειγμα την κηδεία του Παλαμά το 1943 ή αυτή του Γεωργίου Παπανδρέου το 1968. Σε χρόνια σκότους μια τέτοια μαύρη στιγμή έδινε το κουράγιο σε όλους τους παρευρισκόμενους να ξορκίσουν τη μαυρίλα μέσα τους. Και ύστερα πάλι σιωπή.
Θυμάμαι τις κηδείες της δεκαετίας του '90. Ήταν η εποχή που η ελεύθερη (ή σωστότερα ιδιωτική) τηλεόραση είχε μπει για τα καλά στη ζωή μας. Ήταν μια εποχή που δύσκολα θα ξεχάσω. Οι μεγάλες κηδείες της εποχής έγιναν δωρεάν υπερθεάματα δημοσίας δαπάνης και τηλεοπτικής κατανάλωσης. Πως αλλιώς να περιγράψεις την κηδεία του Αντρέα, της Μελίνας, της Αλίκης, του Καζαντζίδη, του μακαριστού Σεραφείμ? Η Αθήνα εκείνες τις μέρες νέκρωνε κανονικά και εμείς στεκόμασταν καθηλωμένοι στους τηλεοπτικούς μας δέκτες για να τους "αποχαιρετίσουμε". Ο speaker να περιγράφει ξανά και ξανά το πόσο σπουδαίος ήταν ο εκλιπών και να ζητάει απεγνωσμένα από τους ρεπορτερ να τον βοηθήσουν να γίνει το μαρτύριο της περιγραφής του θέάματος λιγότερο πληκτικό και βασανιστικό. Το τελευταίο ανάλογο επικήδειο υπερθέαμα πρέπει να ήταν αυτό του Χριστόδουλου. Τέσσερις μέρες κράτησε το τηλεοπτικό πένθος χώρια η Μεγάλη Παρασκεύη του κρατικού ραδιοφώνου.
Η κηδεία του Θόδωρου Αγγελόπουλου (εν μέρει και του Παπάζογλου πέρυσι) άθελα της πρέπει να ήταν η πρώτη που οι τηλεοπτικές περιγραφές έπαψαν να συγκλονίζουν τα βαρυπενθούντα πλήθη. Η συγκίνηση μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο. Κρατώντας την ψηφιακή "αποδελτίωση" μπορώ να πω ότι δεκάδες αναρτήσεις σε blogs, portals, twitter, facebook περιέγραψαν με την πιο βασανιστική λεπτομέρεια κάθε επιμέρους πτυχή τόσο του μακαρίτη σκηνοθέτη όσο και της πένθιμης τελετής. Είναι τέτοια και τόσο σουρεαλιστική αυτή η εβδομάδα που ακόμα και το τραγικό ειρωνικό όρντινο του ίδιου του Αγγελόπουλου για εικονική κηδεία την ημέρα που τελικά τον αποχαιρετίσαμε δεν θα κάλυπτε αυτό το πλέγμα αντίφασης τόσο ικανοποιητικά.
Σημασία έχει πως όσο και να πενθεί η Τατιάνα και μετά να το γυρίζει στις πιο πετυχημένες δίαιτες της χρονιάς ακριβώς δίπλα θα υπάρχει μια πλατφόρμα για να σχολιάζει με φωτογραφίες και σχόλια της στιγμής διπλά εύστοχα. Σκέψεις που μου βγήκαν αυθόρμητα βλέποντας το φωτορεπορτάζ του Σπύρου Στάβερη στο Α Νεκροταφείο και διαβάζοντας κείμενα όπως αυτό.
Δύο ήταν οι τρόποι για να ενημερωθείς για ένα τέτοιο γεγονός: ο ένας ο παραδοσιακός στόμα με στόμα. Ο δεύτερος οι εφημερίδες. Από την σημασία που έπαιζε το πρόσωπο στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας καταλάβαινες και πόσο μεγάλο ήταν το μέγεθος της φήμης του. Καμιά φορά αυτές οι κηδείες μετατρέπονταν και σε αγωνιώδεις διαμαρτυρίες. Πάρτε για παράδειγμα την κηδεία του Παλαμά το 1943 ή αυτή του Γεωργίου Παπανδρέου το 1968. Σε χρόνια σκότους μια τέτοια μαύρη στιγμή έδινε το κουράγιο σε όλους τους παρευρισκόμενους να ξορκίσουν τη μαυρίλα μέσα τους. Και ύστερα πάλι σιωπή.
Θυμάμαι τις κηδείες της δεκαετίας του '90. Ήταν η εποχή που η ελεύθερη (ή σωστότερα ιδιωτική) τηλεόραση είχε μπει για τα καλά στη ζωή μας. Ήταν μια εποχή που δύσκολα θα ξεχάσω. Οι μεγάλες κηδείες της εποχής έγιναν δωρεάν υπερθεάματα δημοσίας δαπάνης και τηλεοπτικής κατανάλωσης. Πως αλλιώς να περιγράψεις την κηδεία του Αντρέα, της Μελίνας, της Αλίκης, του Καζαντζίδη, του μακαριστού Σεραφείμ? Η Αθήνα εκείνες τις μέρες νέκρωνε κανονικά και εμείς στεκόμασταν καθηλωμένοι στους τηλεοπτικούς μας δέκτες για να τους "αποχαιρετίσουμε". Ο speaker να περιγράφει ξανά και ξανά το πόσο σπουδαίος ήταν ο εκλιπών και να ζητάει απεγνωσμένα από τους ρεπορτερ να τον βοηθήσουν να γίνει το μαρτύριο της περιγραφής του θέάματος λιγότερο πληκτικό και βασανιστικό. Το τελευταίο ανάλογο επικήδειο υπερθέαμα πρέπει να ήταν αυτό του Χριστόδουλου. Τέσσερις μέρες κράτησε το τηλεοπτικό πένθος χώρια η Μεγάλη Παρασκεύη του κρατικού ραδιοφώνου.
Η κηδεία του Θόδωρου Αγγελόπουλου (εν μέρει και του Παπάζογλου πέρυσι) άθελα της πρέπει να ήταν η πρώτη που οι τηλεοπτικές περιγραφές έπαψαν να συγκλονίζουν τα βαρυπενθούντα πλήθη. Η συγκίνηση μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο. Κρατώντας την ψηφιακή "αποδελτίωση" μπορώ να πω ότι δεκάδες αναρτήσεις σε blogs, portals, twitter, facebook περιέγραψαν με την πιο βασανιστική λεπτομέρεια κάθε επιμέρους πτυχή τόσο του μακαρίτη σκηνοθέτη όσο και της πένθιμης τελετής. Είναι τέτοια και τόσο σουρεαλιστική αυτή η εβδομάδα που ακόμα και το τραγικό ειρωνικό όρντινο του ίδιου του Αγγελόπουλου για εικονική κηδεία την ημέρα που τελικά τον αποχαιρετίσαμε δεν θα κάλυπτε αυτό το πλέγμα αντίφασης τόσο ικανοποιητικά.
Σημασία έχει πως όσο και να πενθεί η Τατιάνα και μετά να το γυρίζει στις πιο πετυχημένες δίαιτες της χρονιάς ακριβώς δίπλα θα υπάρχει μια πλατφόρμα για να σχολιάζει με φωτογραφίες και σχόλια της στιγμής διπλά εύστοχα. Σκέψεις που μου βγήκαν αυθόρμητα βλέποντας το φωτορεπορτάζ του Σπύρου Στάβερη στο Α Νεκροταφείο και διαβάζοντας κείμενα όπως αυτό.
Σχόλια