ΡΙΦΙΦΙ - ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

1950: Ο Ζυλ Ντασσέν στη μέγγενη του μακαρθισμού αποχαιρετά μια πολλά υποσχόμενη θριαμβευτική πορεία στο Χόλυγουντ. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία πως αν το άγος του μακαρθισμού δεν ταλάνιζε την Αμερική στην αρχή του Ψυχρού πολέμου ο Ντασσέν θα γινόταν μια σπουδαία αντισυμβατική φιγούρα στο κατεστημένο του αμερικάνικου κινηματογράφου. Το φανερώνει μια πορεία που είχε ήδη ξεκινήσει μέσα στη δεκαετία του '40 με ταινίες όπως ο "Δήμιος των κολασμένων" και "Η Νύχτα και η πόλη". Παιδί του Great Depression, του ιστορικού Κραχ του 1929 δηλαδή και της Μεγάλης Ύφεσης έχω επίσης την αίσθηση πως αν ζούσε σήμερα θα είχε να μας πει πολλά για την φράση οικονομική κρίση (που πρτίστως φανερώνει μια κρίση ηθική, πολιτισμική, κοινωνική) και για μια εποχή που δυστυχώς η Ελλάδα και η Ευρώπη την ζει και θα την ζήσει στο πετσί της με τον πιο πικρό τρόπο.

1955: Το "Ριφιφί" είναι το εισητήριο μιας νέας ζωής για τον Ντασσέν. Διωγμένος και κυνηγημένος από την πατρίδα του, μετά από περιπέτεια, κυνηγητό, περιπλάνηση (αφού η πίεση του αμερικανικούμακαρθισμού δεν τον άφηνε ούτε στην Ευρώπη να ησυχάσει) παίρνει ένα ακριβό ρίσκο με στόχο καθαρά την επιβίωση και το κερδίζει! Μια πρόταση που του γίνεται να μεταφέρει ένα χλιαρό αστυνομικό μυθιστόρημα στη μεγάλη οθόνη με λίγα χρήματα αποτελεί το σημείο επιστροφής. Η ταινία θριάμβευσε στις Κάννες του 1955, εκεί που θα γνωρίσει βέβαια την γυναίκα της ζωής του και μια νέα πατρίδα που τον αγκάλιασε μέχρι τέλους. Μελίνα και Ελλάδα δηλαδή.

Αυτή όμως η επιβίωση είναι ένα μάθημα σκηνοθεσίας! Παρατηρήστε την φωτογραφία της ταινίας. Δείτε πως παίζει με τους φωτισμούς, με την εστίαση στους ήρωες. Η σκηνή του περήφημου Ριφιφί θεωρείται σήμερα από τις κλασικές του παγκόσμιου κινηματογράφου. Αλήθεια πόσοι σκηνοθέτες προσπάθησαν να ξεπεράσουν το σασπενς αυτών των 30 περίπου λεπτων, όπου χωρίς μουσική, χωρίς διαλόγους πραγματοποιείται η περίφημη επιχείρηση ληστείας? Λίγα χρόνια αργότερα ο Ντασσέν θέλησε να παρωδήσει ή καλύτερα να διασκεδάσει αυτή την απήχηση αυτής της κλασικής σκηνής, όπως και της ιδιας της ταινίας με ένα άλλο ανάλογο στόρι, με το Τοπ Καπί. Κατά παράδοξο τρόπο βέβαια και το Ριφιφί και το Τοπ Καπί αποτέλεσαν σεμινάριο επίδοξων κλεφτών!

Πάντως η νουαρ αισθητική της ταινίας γαλούχησε γενιές σκηνοθετών μεταφέροντας αυτό το μυστηριώδες και μοιρολατρικό περιβάλλον του νουάρ από τις ΗΠΑ στη Γαλλία. Το ρεύμα της νουβελ βαγκ λάτρεψε τη νουαρ αισθητική και αυτή η ταινία του Ντασσέν υπήρξε σημείο θαυμασμού και επιρροής. Ο Φρανσουά Τρυφώ μάλιστα σημείωνε πως αποτελεί θαύμα πως ο Ντασσέν από ένα τόσο κακό βιβλίο βγήκε ένα τόσο έξοχο φιλμ. Η αλήθεια είναι ότι και ο ίδιος ο σκηνοθέτης της ταινίας δεν εκτίμησε τόσο το βιβλίο του Ογκύστ Λε Μπρετόν. Βρήκε αρκετές ρατσιστικές αναφορές αφού η ιστορία εστιάζει στις κόντρες Αράβων και ΒορειοΑφρικανών με τους λευκούς Ευρωπαίους του υποκόσμου. Το Ριφιφί άλλωστε με την αρχική έννοια του όρου είναι η σύγκρουση και το ξεκαθάρισμα διαφορών μεταξύ συμμοριών. Και είναι πράγματι έξοχη η σεναριακή ιδέα πως ισσοροπεί ανάμεσα σε αυτές τις δύο επεξηγήσεις της λέξης.

Όσο για το σκορ του Ζορζ Ορίκ, σπουδαίος Γάλλος συνθέτης της μεταπολεμικής Γαλλίας, θεωρείται συλλεκτική και αν την βρείτε πέραν της ακρόασης φυλάξτε την στο αρχείο σας σαν κόρη οφθαλμού! Η συνεργασία του Ορίκ με τον Ντασσέν στηρίχτηκε περισσότερο στην ίδια την κατανόηση της δουλειάς του καθένα και αυτό φάνηκε στο μέτρο της κρίσης της ίδιας της μουσικής της ταινίας.

Πρόκειται για ένα αριστουργηματικό ντοκουμέντο. Για έναν μοναδικό θησαυρό και το σημείο καμπής μιας ζωής.