Ταινίες, ταινίες, ταινίες (όσα είδα και δεν πρόλαβα να γράψω για το tdf17)

Καθώς το Φεστιβάλ προχωρούσε έχασα τον λογαριασμό. Έτσι μαζεύω εδώ όλα όσα είδα το τελευταίο 3ήμερο στις αίθουσες αλλά κάποιες ταινίες που πρόλαβα να δω στην αγορά του Φεστιβάλ.


ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΑΙ Ο ΝΑΥΤΗΣ



Ίσως απο τις πιο διασκεδαστικές ταινίες του Φεστιβάλ να είναι τα Καλιαρντά της Πάολα Ρεβενιώτη. Σκοπός της ταινίας να διασώσει μια παλιά κωδικοποιημένη διάλεκτο που μιλούσε η LGBT ελληνική κοινότητα από το 1960 και μέχρι σήμερα. Το ντοκιμαντέρ είναι χειροποιήτο ως προς το τεχνικό κομμάτι του αλλά αυτό δεν εμποδίζει τον θεατή να απολαύσει τις μαρτυρίες παλιών μελών της κοινότητας και όχι μόνο. Για τα καλιαρντά βέβαια υπάρχει και η φοβερή μελέτη του Ηλία Πετρόπουλου, ο οποίος διέσωσε αυτή την διάλεκτο και γραπτά. Η σημαντική συνεισφορά των Καλιαρντών είναι πέρα από την διάσωση της διαλέκτου και σημαντικών μαρτυριών για την underground μεταπολεμική Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τότε η Θεσσαλονίκη ήταν ακόμα μια πόλη με πιο ανοιχτό πεδίο δράσης και λίγο πιο ανοιχτόμυαλη σε τέτοια θέματα, παρά την όποια προκατάληψη επικρατούσε στην επιφάνεια, κάτι που δυστυχώς απο το '80 και μετά ατόνισε σε σημαντικό βαθμό μέχρι να φτάσουμε στην ένταξη και των καλιαρντών στο κυρίως σώμα της ελληνικής γλώσσας εξαιτίας του μιντιακού lifestyle που σάρωσε τα πάντα. Με την οπτική αυτή τα Καλιαρντά δεν είναι απλά διασκέδαση αλλά ένα σημαντικό λαογραφικό ντοκιμαντέρ.

Αρκετά ποιητικό στη δομή και στην αφήγηση του το Εξωτικά, Ερωτικά της Ευαγγελίας Κρανιώτη καταγράφει τη ζωή των ναυτικών στα όρια μεταξύ θάλασσας και στεριάς. Η σκηνοθέτις χρησιμοποιεί με πολύ όμορφο τρόπο την κάμερα αφήνοντας την να παίξει διττό ρόλο, τόσο για την περιγραφή της τεκμηρίωσης του θέματος όσο και για την καλαίσθητη και ποιητική σύνθεση που δημιουργεί σε συνδιασμό με τις μαρτυρίες, οι οποίες με την σειρά τους ξεφεύγουν από τη νόρμα μιας γήινης αφήγησης για να αφουγκραστούν την κεντρική καλλιτεχνική ιδέα.





Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η νέα ταινία του Στέλιου Κούλογλου με θέμα την Απόδραση απο την Αμοργό του παλιού πολιτικού και υπουργού της Ένωσης Κέντρου (δεκαετία '60) Γιώργου Μυλωνά. Ο Μυλωνάς εξωρίστηκε στο νησί την περίοδο της χούντας με αρκετά εντυπωσιακό τρόπο, γεγονός που απέκτησε τεράστια προβολή στα διεθνή μέσα της εποχής σε σχέση και με την τεράστια συζήτηση που υπήρχε στο εξωτερικό για τα βασανιστήρια και τις πολιτικές διώξεις που υπήρχαν απο το χουντικό καθεστώς στην Ελλάδα. Συνδυάζοντας αρκετά εύστοχα το υλικό αρχείου αλλά και νέες συνεντευξείς απο τους πρωταγωνιστές της απόδρασης ο Κούλογλου φτιάχνει μια πολύ καλή ταινία ενώ εύστοχος είναι και ο παραλληλισμός με το σήμερα στην αρχή και στο τέλος της ταινίας χρησιμοποιόντας δημοσιογραφικά πλάνα με δηλώσεις στελεχών της ΧΑ που υμνούν το χουντικό καθεστώς.

Μιλώντας για νεοναζί και ΧΑ η ελληνική φιλμογραφία απέκτησε και τα πρώτα antifa ντοκιμαντέρ που εξετάζουν την διάσταση του φαινομένου στα χρόνια της κρίσης. Με βασικό κίνητρο την δολοφονία του Παύλου Φύσσα στο Burning from the inside η Μάρσια Τζιβάρα παρουσιάζει την δυναμική δράση του αντιφασιστικού ελληνικού κινήματος σε Αθήνα και Βερολίνο. Ο Άρης Χατζηστεφάνου προχωράει λίγο παραπάνω στο Φασισμός ΑΕ και εξετάζει τις ευνοϊκές συνθήκες μέσα στις οποίες καλλιεργείται ο φασισμός στην σημερινή Ευρώπη της οικονομικής και πολιτικής κρίσης.

Μια σημαντική ταινία του φετινού Φεστιβάλ για μένα ήταν και το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του Αντρε Σίνγκερ Θα Πέσει η Νύχτα, το οποίο δεν είναι απλά ένα making of ενός ιστορικού ντοκιμαντέρ με ιδιαίτερη ιστορία αλλά πολύ περισσότερο μια ταινία που φανερώνει την δυναμική της εικόνας και πιο ειδικά του κινηματογράφου διαχρονικά. Κι αυτό γίνεται φυσικά συνδυασμένα με μια άλλη φοβερή πραγματικότητα, αυτή που μας οδηγεί στο να μην ξεχάσουμε ποτέ τα φρικτά εγκλήματα που συνέβησαν κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτά που τα είχε καταγράψει το ντοκιμαντέρ που είχαν γυρίσει το 1945 οι Σύμμαχοι και επιμελήθηκαν ο Σιντνεϊ Μπερνσταϊν και ο Άλφρεντ Χιτσκοκ. Το υλικό των γυρισμάτων είναι σοκαριστικό και μοναδικής σπουδαιότητας διασώζοντας την ιστορική μνήμη, καθόλου τυχαία βέβαια χρησιμοποιήθηκε και ως στοιχείο πάνω στο οποίο στηρλιχτηκε η ενοχή των πρωτεργατών εγκληματιών του Ολοκαυτώματος στην Δίκη της Νυρεμβέργης αλλά και για άλλες δίκες κατηγορούμενων ναζι για εγκλήματα πολέμου.  

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

Η κρίση όπως φαίνεται αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τα ελληνικά ντοκιμαντέρ και φέτος. Δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς βεβαια όταν η ζωή μας έχει ανατραπεί τόσο πολύ τα τελευταία έξι χρόνια. Το Εσύ να με θυμάσαι του Κώστα Κεκελιάδη εξετάζει τις ανατροπές που υπήρξαν στον χώρο της δημόσιας υγείας. Το ντοκιμαντέρ έχει ερευνητική διάθεση και δημοσιογραφική - τηλεοπτική- συνοχή (με τις ομιλούσες κεφαλές ιατρών να προσφέρουν την άποψη τους). Παρά την καλή καταγραφή της μνημονιακής διαδρομής της Υγείας στην Ελλάδα η ταινία αυτοπεριορίζεται εξαιτίας των λιγοστών προσώπων που μιλούν on camera (κυρίαρχο ρόλο έχει ο πρόεδρος της ΕΝΙΘ Στρατής Πλωμαρίτης, που συμπτωματικά αυτές τις μέρες ανέλαβε και τη θέση του διοικητή της 4ης ΥΠΕ Μακεδονίας -Θράκης).

Στο Haircut Story έχουμε μια απο τις πρώτες καταγραφές του σοκαριστικού bail in που βίωσε η Κύπρος πριν δύο χρόνια με το λουκέτο στην Λαϊκή Τράπεζα και την μεγαλονησο να μπαίνει στο χορό των μνημονιακών υποχρεώσεων. Καλογυρισμένο το ντοκιμαντέρ με καλή έρευνα γύρω απο τα μεγέθη και τους αριθμούς της κυπριακής τραπεζικής κρισης με μόνο μεινέκτημα 1-2 από τις ιστορίες που παρουσιάζει να μοιάζουν παράταιρες και ίσως κάπως φλύαρες σε σχέση με το υπόλοιπο σύνολο. Η ουσία πάντως είναι πως η Κύπρος αν και είναι από τους καλούς μαθητές της Τροϊκας (εκτιμάται ότι μπορεί να βγει και νωρίτερα από το πρόγραμμα της) με την ιστορία αυτή άλλαξε ριζικά όχι μόνο την εμπιστοσύνη που υπήρχε σε σχέση με τις τραπεζικές καταθέσεις και την ασφάλεια τους αλλά και την καθημερινότητα των Κυπρίων τινάζοντας την ανεργία στα ύψη και κάνοντας απαραίτητο τον επαναπροσδιορισμό της κυπριακής οικονομίας από τον χώρο των τραπεζών και του real estate προς τον τουρισμό.

Ίσως η πληρέστερη καταγραφή και έρευνα γύρω απο την ελληνική κρίση να είναι η νέα ταινία του Γιώργου Αυγερόπουλου, Agora. Ο Αυγερόπουλος αξιοποιεί το υπάρχον δημοσιογραφικό υλικό αρχείου γύρω απο το θέμα ενώ παρουσιάζει αρκετές συνεντεύξεις αλλά και επιμέρους περιπτώσεις πολιτών που η ζωή τους ανατράπηκε από την μνημονιακή πραγματικότητα. Δεν στέκεται μόνο στα οικονομικά στοιχεία και την πολιτική διαχείρηση της κρίσης (και τις συνέπειες της) αλλά εμβαθύνει πλέκοντας ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία και την κοινωνική διάσταση (ανεργία, απαξίωση της πρόνοιας και της περίθαλψης, άνοδος ρατσισμού και ακροδεξιάς, κλπ). Μικρή παραφωνία η αγχωτική διαχείρηση να συμπιέσει όλα αυτά τα στοιχεία σε μια ταινία αλλά αυτό είναι κατανοητό όταν μιλάμε για μια τόσο πυκνή σε γεγονότα περίοδο. Επαναλαμβάνω όμως πως η ταινία αποτελεί ότι πιο περιεκτικό έχουμε δει στο συγκεκριμένο θέμα.

ΔΡΟΜΟΙ ΠΑΛΙΟΙ

Αρκετά περιεκτικός εως και φλύαρος (λόγω ης μεγάλης διάρκειας της ταινίας) είναι και ο Νίκος Πολίτης στο Παύλος: ένας ασυνήθιστος βασιλιάς. Η ταινία αποτελεί ίσως την πιο πλούσια κινηματογραφική καταγραφή της βασιλικής οικογένειας στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα του Βασιλέα Παύλου και της ιστορικής περιόδου που έζησε. Το υλικό που διαχειρίζεται ο Πολίτης (άψογα ομολογουμένως) είναι πολύ πλούσιο με αρκετές συνεντεύξεις από τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, πολιτικούς αλλά και καθηγητές και ιστορικούς της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας.

Παρά όμως την πολύ καλή διαχείρηση, την φροντίδα για το συνολικό τελικό αποτέλεσμα (που οδηγεί σε ενα καλογυρισμένο ντοκιμαντέρ) και τον αγώνα του σκηνοθέτη να προσθέσει μια νέα, πιο μετριοπαθή, οπτική για τα πρόσωπα της βασιλικής οικογένειας  σε σχέση με τα γεγονότα της μεταπολεμικής περιόδου έχω την αίσθηση πως δύσκολα αλλάζει το φορτίο της Ιστορίας. Ναι, πράγματι η περίπτωση Αμπατιέλου ήταν ένα περιστατικό που μεγενθύθηκε σκόπιμα από την αριστερή αντιπολίτευση αλλά η ιστορική έρευνα έχει φανερώσει τον καθοριστικό ρόλο της βασιλικής οικογένειας σε αρκετά άλλα γεγονότα που δεν αλλάζουν με τίποτα όσα ξέρουμε. Αν ο Παύλος και η Φρειδερίκη υπήρξαν δυναμικοί και χαρισματικοί (ειδικά η Φρειδερίκη) για τον φτωχό λαό ωστόσο η παρέμβαση τους στα πολιτικά γεγονότα υπήρξε καταλυτική, σε συνδυασμό πάντα με το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής (περιορίζομαι στην αναφορά των πολιτικών διώξεων και τις εξορίες της εποχής με αποκορύφωμα την Μακρόνησο και την Γυάρο) και την επιρροή των ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της χώρας ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα. Δεδομένα που δεν αναλύονται σκόπιμα επαρκώς στο ντοκιμαντέρ.

Στα όρια του εθνογραφικού ντοκιμαντέρ το The New Plastic Road ο Άγγελος Τσαούσης και η Μυρτώ Παπαδοπούλου καταγράφουν μια άγνωστή γωνιά του πλανήτη μας, την περιοχή του Παμίρ στα όρια μεταξύ Τατζικιστάν, Αφγανιστάν και Κίνας. Η περιοχή υπήρξε στο παρελθόν ως μέρος της περίφημης διαδρομής του δρόμου του μεταξιού αλλά στην σύγχρονή εποχή η βιομηχανική ανάπτυξη την έχει αλλάξει σε δρόμο του πλαστικού καθώς δίπλα στο μετάξι, τα συνθετικά και τεχνολογικά προϊοντα αλλά το εμπόριο αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την ανάπτυξη των κατοίκων της περιοχής. Στα συν της ταινίας πέρα από την γενναιότητα να φτάσουν οι σκηνοθέτες σε αυτή την δυσπρόσιτη περιοχή η καταγραφή της καθημερινότητας χάρη στην υπέροχη κινηματογράφιση.

Μια περίπτωση Million Dollar Baby αφηγείται το φινλανδικό Ανάμεσα στα Ρινγκ των Σάλα Σόρι και Τζέσι Τσίσι. Η περίπτωση τους αφορά την πυγμάχο Έστερ Πίρι από την Ζάμπια, παγκόσμια πρωταθλήτρια του μποξ. Η σκιαγράφηση του χαρακτήρα της Έστερ και η κααγραφή της ιστορίας της γίνεται με ωραίο τρόπο, στηρίζεται μάλιστα αρκετά στο συναισθηματικό φορτίο και την ευαισθησία που χαρακτηρίζει την ίδια την Πίρι γύρω απο τον αγώνα της για την κοινωνική καταξίωση και την επιβιωση, την πίστη της στο Θεό, την αγάπη της για την οικογένεια, την αγωνία της για την επιτυχία και την οικονομική της ανεξαρτησία έναντι του άγχους της καταπίεσης από κάποιον πιθανό σύζυγο-σύντροφο.

Πορταίτο αλά αυτή την φορά ενός ιερού τοτέμ της αμερικάνικης κινηματογραφικής βιομηχανίας της απίθανης Κάθριν Χεπμπορν παρουσίασαν οι Ρίκι Μπρέντελ και Άντριου Ντεϊβις. Το ντοκιμαντέρ είναι καθαρά τηλεοπτικό αλλά το απογοητευτικό στοιχείο δεν είναι τόσο αυτό όσο η παρακολούθηση της πορείας της Χεπμπορν στο αμερικάνικο σταρ σύστεμ μέσα από τις συνεντεύξεις όχι και τόσο σημαντικών προσώπων. Μια stylist και ένας οδηγός σκηνής σίγουρα δεν αποτελούν σημαντικά πρόσωπα, ούτε κομίζουν κάτι φοβερά νέο στην έρευνα γύρω απο το πρόσωπο. Ωστόσο η διαχείρηση του περιορισμένου αρχείου συνεντεύξεων της Χεπμπορν, η καλή μελέτη των σκηνοθετών σε σχέση με την διαδρομή της σε συνδυασμό με τον έντονο χαρακτήρα της χαρίζουν ένα αρκετά συμπαθητικό αποτελέσμα.