Πάμε Φεστιβάλ; 10+2 προτάσεις για ντοκιμαντέρ στο #TDF17

Ο χρόνος μετραει αντίστροφα. Το γυάλινο περίπτερο της Αριστοτέλους είναι ήδη έτοιμο και περιμένει να κοπουν τα πρώτα εισητήρια. Το προγραμμα και το site δημοσιεύονται προσεχώς. Και εδώ έχω μια λίστα με μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες και πολυζητημένες ταινίες του #TDF17 που σίγουρα αξίζει να δείτε!

1. Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ του Κίμωνα Τσακίρη 

Με ενθουσιάζει η επιστροφή του Κίμωνα Τσακίρη στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Και έχοντας ως εγγύηση την προηγούμενη σπουδαία δουλειά που έκανε στο Sugartown (και το sequel του) πριν μερικά χρόνια ανυπομονώ να δω την νέα του τανία, την Αρχαιολόγο. Όλοι παρακολουθούσαμε επί μήνες το ριάλιτι της Αμφίπολης όμως σίγουρα αξίζει να δούμε μια διαφορετική ματιά από τις πολλές αρχαιολογικές ιστορίες που συμβαίνουν σε αρκετά σημεία της Ελλάδας και δεν κερδίζουν την ανάλογη προσοχή που θα τους άξιζε. Όπως αυτή εδώ η ιστορία, της Γεωργίας Καραμήτρου - Μεντεσίδη, Προϊσταμένης της Λ΄Εφορείας Αρχαιοτήτων, που παλεύει με τον χρόνο και τους ανθρώπους για να ολοκληρώσει το σωστικό και ερευνητικό της έργο στις κοιλάδες και τις πεδινές ζώνες του Αλιάκμονα.

2. ΑΡΚΑΔΙΑ ΧΑΙΡΕ του Φίλιππου Κουτσάφτη

Αντίστοιχα δυσκολεύομαι να αγνοήσω από την ατζέντα μου τη νέα και πολυαναμενόμενη ταινία του Φίλιππου Κουτσάφτη. Μετά την Αγέλαστο Πέτρα, ένα από τα πιο σημαντικά ελληνικά ντοκιμαντέρ και παραδόξως μια από τις πιο εμπορικές ταινίες του είδους της στο ελληνικό box office το νέο ντοκιμαντέρ του Κουτσάφτη είναι μια περιπλάνηση σε μια γη με πανάρχαια ιστορία και χιλιάδες συμβολισμούς διαχρονικά.

3. ΦΤΩΧΕΙΑ ΑΕ (POVERTY INC) του Μαικλ Μάθεσον Μίλερ

Έχοντας θέσει τον εαυτό του σε ρόλο οικονομικού ρυθμιστή της ανάπτυξης ένα τεράστιο δίκτυο από χώρες, ΜΚΟ και εταιρίες έχουν επενδύσει σε μια βιομηχανία που ουσιαστικά κάνει τους ίδιους από πλούσιους πλουσιότερους και τις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου από φτωχές φτωχότερες. Ο Μαικλ Μάθεσον Μίλερ κατάφερε και πήρε πάνω απο 200 συνεντεύξεις ταξιδεύοντας σε 20 χώρες για μια υπερβιομηχανία που επενδύει στο θυμικό μας και σίγουρα αξίζει να γνωρίσουμε.

4. ΒΙΡΟΥΝΓΚΑ (VIRUNGA) του Ορλάντο φον Εϊζεντελ

Μιλώντας για τα περιβαλλοντικά ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ η Βιρούνγκα δεσπόζει χωρίς αμφιβολία στο φετινό πρόγραμμα. Η ιστορία ενδεχομένως θα θυμίσει στους παλαιότερους κάτι από την συγκλονιστική ιστορία μιας αγαπημένης ταινίας των 80s, το Γορίλλες στην Ομίχλη αλλά εδώ έχετε έναν λόγο παραπάνω να συγκινηθείτε με το θέμα. Ο Ορλάντο φον Εϊζεντελ ταξιδεύει μέχρι το εθνικό πάρκο της Βιρούνγκα, στην Κένυα, σημείο σύγκρουσης μιας ομάδας δασοφυλάκων - ακτιβιστών που προσπαθούν να διασώσουν τους τελευταίους γορίλλες του βουνού, είδος υπό εξαφανιση, ενάντια στην προσπάθεια μιας πολυεθνικής που σχεδιάζει να αντλήσει πετρέλαιο στην περιοχή βλάπτοντας καθοριστικά στο οικοσύστημα επιβίωσης των ζώων.

Η επίδραση και η δυναμική του ντοκιμαντέρ ήταν μεγαλη κερδίζοντας θερμές κριτικές αλλά και υποψηφιότητες για Όσκαρ, Μπάφτα αλλά και στα βραβεία των κνηματογραφικών σωματείων στις ΗΠΑ, στα Producers Guild Awards και στα Directors Guild Award.

5. ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, Η ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΜΑΣ ΣΥΝΤΑΓΗ (KAPITALISM RETETA NOASTRA SECRETA/KAPITALISM: OUR IMPROVED FORMULA) του Αλεξάντρου Σόλομον

Μέλος της γενιάς του Νέου Ρουμάνικου Κινηματογράφου, που εστιάζει την θεματολογία της στο μείζον θέμα της μετάβασης της Ρουμανίας από την κομμουνιστική εποχή του καθεστώτος Τσαουσέσκου στον κατακερματισμένο πολιτικά και κοινωνικά καπιταλισμό ο Αλεξάντρου Σόλομον κεντράρει και αυτός αρκετές από τις ταινίες του σε αυτό το θέμα και τις συνέπειες της. Ο Καπιταλισμός του είναι ίσως η καλύτερη του ταινία και παρουσιάζει 20 χρόνια μετά την πτώση του καθεστώτος Τσαουσέσκου πως παίζεται το οικονομικό παιχνίδι στις μετακομμουνιστικές βαλκανικές δημοκρατίες. Διαφθορά και κυνισμός είναι οι λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης για να φτιάξει το πορτραίτο της Ρουμανίας λίγο πριν πέσει και αυτή στον βάλτο της οικονομικής κρίσης και του ΔΝΤ.

6. ΚΑΘΡΙΝ ΧΕΠΜΠΟΡΝ - Η ΑΠΙΘΑΝΗ ΚΕΙΤ (KATHARINE HEPBURN - THE GREAT KATE) των Άντριου Ντεϊβις και Ρίκι Μπρέβελ

Ίσως το πλέον ενδιαφέρον αφιέρωμα της φετινής διοργάνωσης να αφορά τις Ανατρεπτικές φωνές του γερμανικού κινηματογράφου. Διαλέξτε άφοβα ένα από τα 8 ντοκιμαντέρ της σχετικής λίστας. Το πορτραίτο του Ουρουγουανού Προέδρου Πέπε Μούχικα σίγουρα θα συζητηθεί. Το ίδιος ισχύει και για την Βασίλισσα της Σιωπής. Για πολύ προφανείς λόγους ωστόσο εγώ βάζω στην λίστα μου αυτή την βιογραφία, παραγωγή του γαλλόγερμανικού δικτύου Arte, για το ιερό τοτέμ του χρυσής εποχής του Χόλυγουντ.

Να προσθέσω εδώ πως έχω σημειώσει άλλα 2 εξαιρετικά ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ με κινηματογραφικά θέματα. Το πρώτο αφορά τον Ραϊνερ Βέρνερ Φασμπίντερ (Να αγαπάς χωρίς απαίτηση) και το δεύτερο τον Αλεξάντερ Σοκούροφ (Η Φωνή του Σοκούροφ).

7. Η ΟΨΗ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ (THE LOOK OF SILENCE) του Τζόσουα Οπενχαϊμερ

Η νέα ταινία του Τζόσουα Οπνεχαϊμερ, είναι το sequel του σοκαριστικού Act of killing με τον σκηνοθέτη να επιστρέφει στην Ινδονησία για να αφηγηθεί το δεύτερο μέρος της ιστορίας του. Η Όψη της Σιωπής εστιάζει στις εκκαθάρισεις που έγιναν στην Ινδονησία την περίοδο 1965-66 εις βάρος μελών και υποστηρικτών του Κομουνιστικού Κόμματος της χώρας με στόχο την εξαφάνιση του ΚΚ από τον πολιτικό χάρτη της χώρας. Πάνω από 500 χιλιάδες εξοντώθηκαν ενώ η CIA εκτιμά αυτή την μαζική σφαγή ως μια από τις αιματηρότερες κατά τον 20ο αιώνα. 

Η Όψη της Σιωπής πέρα από την σοκαριστική ιστορία της έχει στην παραγωγή την υπογραφή των Βέρνερ Χέρτζογκ (όπως και το Act of Killing), Έρολ Μόρις και Αντρέ Σίνγκερ (για τον οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω) ενώ κέρδισε μεταξύ άλλων το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βενετίας.

8. ΘΑ ΠΕΣΕΙ Η ΝΥΧΤΑ (NIGHT WILL FALL) του Αντρέ Σίνγκερ

Το 1945 η κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας προχώρησε στην παραγωγή μιας ταινίας ντοκιμαντέρ με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Η ταινία, στην οποία είχε συμμετοχή ως σύμβουλος και ο Άλφρεντ Χιτσκοκ, είχε σοκάρει τόσο με το υλικό της τους ιθύνοντες της βρετανικής κυβέρνησης. Ζυγίζοντας την τρέχουσα πολιτική και διπλωματική ισορροπία αποφάσισαν να στείλουν το υλικό στα ράφια των δημόσιων αρχειων της Βρετανίας για περισσότερα από 70 χρόνια. Μέχρι που βγήκε στην επιφάνεια για να φανερώσει την δική της ιστορία. Ο Αντρέ Σίνγκερ (παραγωγός και του πολύ δυνατού ντοκιμαντέρ Η Όψη της Σιωπής) σκηνοθετεί το πως διασώθηκε το αρχειακό υλικό και πως έγινε η έρευνα για το γύρισμα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Στα συν της ταινίας πέρα απο τις ενθουσιώδεις κριτικές που έλαβε υπολογίστε μια συνέντευξη – ντοκουμέντο του Χίτσκοκ που μιλάει για την συμμετοχή του στο project αλλά και του Μπράνκο Λάστιγκ, του παραγωγού της οσκαρικής Λίστας του Σίντλερ, που ασχολείται με το Ολοκαύτωμα.

9. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ (ART & CRAFT) των Τζένιφερ Γκράουσμαν και Σαμ Κούλμαν

Ίσως μια από τις πιο ανάλαφρες και διασκεδαστικές επιλογές μου από το φετινό #TDF17 να είναι αυτό το ντοκιμαντέρ. Οι Τζένιφερ Γκράουσμαν και Σαμ Κούλμαν παρουσιάζουν το πορτραίτο ενός εκκεντρικού παραχαράκτη έργων τέχνης (ο οποίος ωστόσο δεν παρανομεί αφού χαρίζει τα έργα του σε διάσημα μουσεία και συλλέκτες στις ΗΠΑ), ο οποίος μετά απο 30 χρόνια καριέρας στο είδος αποφασίζει να κάνει κάτι σαν outing φανερώνοντας τα... μυστικά της δουλειάς του! 

Με συμμετοχή σε δεκάδες φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο (μεταξύ των οποίων Τραϊμπέκα, Βιέννη και Άμστερνταμ) η Τέχνη και Τεχνάσματα αποτελεί επιπλέον ένα από τα top-5 ντοκιμαντέρ της χρονιάς για το National Board of Review, που ξέρει να εκτιμά ταινίες του είδους.

10. ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΝΟΣ ΚΡΥΦΟΥ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥ (TALES OF THE GRIM SLEEPER) του Νικ Μπρούμφιλντ

O Νικ Μπρουμφιλντ, γνωστός από την διπλή ταινία – ντοκιμαντέρ που ενέπνευσε και την οσκαρική ιστορία του Monster (με την Σαρλιζ Θέρον), ψάχνει την ιστορία ενός διαβόητου serial killer γνωστός και ως Γκριμ Σλίπερ, ο οποίος για περισσότερα από 25 χρόνια είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος σε μια συνοικία του Λος Άντζελες δολοφονώντας περισσότερες από 100 γυναίκες (Αφροαμερικάνες στο σύνολο τους). Πέρα από την δυνατή κινηματογράφηση και το στυλ του Μπρούμφιλντ, που θέλει τον ίδιο να εμπλέκεται πολλαπλά στην κινηματογράφηση (ολιγομελές συνεργείο με τον σκηνοθέτη να ρυθμίζει τον ήχο και την κάμερα), αλλά και την έρευνα που αποκαλύπτει εξαιρετικά ντοκουμέντα η ταινία αποτελεί ένα από τα δυνατότερα ντοκιμαντέρ του 2014.

11. ΤΟ ΑΠΟΜΕΣΗΜΕΡΟ ΕΝΟΣ ΦΑΥΝΟΥ: ΤΑΝΑΚΙΛ ΛΕ ΚΛΕΡΚ (AFTERNOON OF A FAUN: TANAQUIL LE CLERCQ) της Νάνσι Μπούρσκι

Τα μουσικά ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ και φέτος δεν κρύβουν ιδιαίτερες εκπλήξεις. Από την άλλη ψάχνοντας την λίστα τους δυσκολεύομαι να αγνοήσω το Απομεσήμερο ενός Φαύνου. Από τον τίτλο και μόνο (δάνειο από το ομώνυμο έργο του Ντεμπισί) ισως κάποιοι να καταλαβαίνουν ότι το θέμα του ντοκιμαντέρ έχει να κάνει με το μπαλέτο. Για την ακρίβεια είναι μια βιογραφία της Τανάκιλ Λε Κλερκ, πρίμα μπαλαρίνα στο μπαλέτο της Νέας Υόρκης μεταπολεμικά και μια από τις επιδραστικότερες και σημαντικότερες μπαλαρίνες της εποχής της. Για τους φίλους της κλασικής μουσικής και του χορού και όχι μονο.

12. ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ (THE SALT OF THE EARTH) των Βιμ Βέντερς και Χουλιάνο Ριμπεϊρο Σαλγκάδο

Για περισσότερα από 40 χρόνια ο Βραζιλιανος φωτογράφος Σεμπαστιάο Σαλγκάδο έχει λιώσει τις σόλες των παπουτσιών του αιχμαλωτίζοντας στον φωτογραφικό φακό του κάθε σημαντικό γεγονός που σηματοδοτούσε μια αλλαγή για την ανθρωπότητα. Ότι και να πει κανείς για αυτό το ντοκιμαντέρ θα είναι λίγο. Για τον Βιμ Βέντερς επίσης κάθε περιγραφή είναι περιττή και θα αρκεστώ απλώς να υπενθυμίσω τα προηγούμενα δύο εξαίσια ντοκιμαντέρ του, το Buena Vista Social Club και την τρισδιάστατη Pina.

Χωρίς αμφιβολία η ταινία αποτελεί το γεγονός του φετινού #TDF17. Έχοντας κερδίσει μια ντουζίνα βραβεία από επιτροπές ή το ίδιο το κοινό σε φεστιβάλ όπως Κάννες και Σαν Σεμπαστιάν το Αλάτι της Γης έφτασε μέχρι τα πρόσφατα Όσκαρ, όπου έχασε στο νήμα από το ακτιβιστικό Citizenfour.