Αφιέρωμα στο Μιχάλη Κακογιάννη

Είμαι σίγουρος πως θα διαβάσετε και θα ακούσετε πολλά για τον Μιχάλη Κακογιάννη. Ωστόσο αξίζει να θυμηθούμε κάποια συμβολικά γεγονότα που χάρη στα οποία ο Κακογιάννης αποτελεί έναν από τους μύθους αυτής της χώρας.

Αν και ξεκίνησε την καλλιτεχνική του πορεία ως τενόρος, εκφωνητής του ελληνικού τμήματος του BBC και ηθοποιός ωστοσο εξελίχθηκε σε έναν εξαιρετικό σκηνοθέτη. Κι όμως! Γύρισε την πρώτη του ταινία μην έχοντας την παραμικρή ιδέα για την χρήση και τη λειτουργία του φακού της κάμερας! Ο Κακογιάννης υπήρξε περίπτωση αυτοδημιούργητου καλλιτέχνη. Και μάλιστα μοναδική για τα δεδομένα της εποχή του με διεθνή ακτινοβολία αλλα με ελάχιστη στήριξη στην Ελλάδα.

Υπάρχουν κάποια στοιχεία που σίγουρα αποτελούν σημεία αναφοράς για τον ίδιο, μιλώντας πάντα για τον κινηματογραφικό Κακογιάννη. Πρώτα απ' όλα το στοιχείο της ελληνικότητας. Οι ταινίες του υπήρξαν γνήσιες, αυθεντικές αναφορές της έννοιας της ελληνικότητας και ταυτόχρονα είχαν μέσα τους το στοιχείο ενός κοσμοπολιτισμού. Με ένα κινηματογραφικό εισητήριο έκανε τους αρχαίους τραγικούς ποιητές κτήμα της οικουμένης. Και όχι μόνο αυτό. Ο περίφημος Ζορμπάς του αποτέλεσε παρά την τολμηρή και αυστηρή ματιά του στην κρητική κοινωνία, ίσως την καλύτερη διαφήμηση της χώρας και του ελληνικού τουρισμού (κι ας το θεωρούμε σήμερα δεδομένο όλο αυτό). Αυτή την αγάπη του για το ελληνικό τοπίο κάποιες φορές την πληρώνει βέβαια ακριβά. Ένα τέτοιο παράδειγμα ο "Αττίλας 74", ένα ντοκιμαντέρ για την μαύρη σελίδα του κυπριακού ελληνισμού, ένα οδοιπορικό που γυρίζεται με πόνο ψυχής από τον ίδιο.

Η γυναίκα στο έργο του Κακογιάννη παίζει κομβικό ρόλο. Γυανίκες που ζουν μέσα σε ένα συμβατικό και καταπιεστικό περιβάλλον, έτοιμες να σπάσουν τα δεσμά τους ή αποδεχομένες την μοίρα τους είναι έτοιμες να αποδεχτούν πλήρως τις συνέπειες των επιλογών τους. Και ύστερα απ' όλα αυτά οι ταινίες του Κακογιάννη ανέδειξαν σπουδαίες κινηματογραφικές πρωταγωνίστριες. Η Ειρήνη Παπά, η Έλλη Λαμπέτη είχαν μια κινηματογραφική πορεία ήδη. Πουθενά όμως δεν υπήρξαν τόσο εκθαμβωτικές όσο στις ταινίες του Κακογιάννη. Το 1955 ο σκηνοθέτης παίρνει το ρίσκο να γυρίσει μια ταινία με πρωταγωνίστρια μια ηθοποιό με υπερβολικά μεγάλο στόμα (σχηματικά). Ήταν η Μελίνα Μερκούρη σε έναν ρόλο (αυτόν της Στέλλας) που τη σημάδεψε για πάντα. Αυτά ενδεικτικά ως παραδείγματα.

Μοναδική περίπτωση Έλληνα σκηνοθέτη με διεθνείς διακρίσεις και περγαμηνές. Τρείς υποψηφιότητες για Όσκαρ ενώ ταινίες του προτάθηκαν ακόμα και για καλύτερη ταινία στα Όσκαρ και στις Χρυσές Σφαίρες. Μοναδική περίπτωση Έλληνα σκηνοθέτη με συνεχή παρουσία στο Φεστιβάλ Καννών τις δεκαετίες 50-70. Και όχι μόνο αυτά...