ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΠΝΙΣΗΣ

Στον ελληνικό κινηματογράφο υπάρχουν κάποιοι συνθέτες που ενώ η δράση τους και η προσφορά τους υπήρξε μεγάλη ωστόσο η αναγνώριση τους από το ευρύ κοινό δεν είναι αντίστοιχη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι αφανείς πρωταγωνιστές του σινεμά που απλά δεν είχαν την τύχη με το μέρος τους.

Μια τέτοια περίπτωση μουσικού τιμήθηκε πρόσφατα από τον Δήμο Αθηναίων σε μια μεγάλη εκδήλωση για τον ελληνικό κινηματογράφο. Ένας μουσικός - φαινόμενο για τον ελληνικό κινηματογράφο, που αν είχε γεννηθεί στο εξωτερικό σίγουρα η πορεία του θα τον οδηγούσε στην Αμερική. Συνέδεσε το όνομα του με κάποιες σπουδαίες στιγμές του παλιού εμπορικού ελληνικού κινηματογράφου και έγραψε και αρκετά όμορφα τραγούδια.

Το πρόσωπο που θα μας απασχολήσει σήμερα είναι ο Κώστας Καπνίσης και στην συνέχεια της εκπομπής θα αναγνωρίσετε σίγουρα τις μελωδικές μουσικές που έγραψε για ταινίες όπως Υπολοχαγός Νατάσα, Κατήφορος, κ.α.

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ ΝΑΤΑΣΑ – Τίτλοι (1970 σκηνοθεσία - σενάριο: Νίκου Φώσκολου, παίζουν : Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαηλ. Η εμπορικότερη ταινία του (παλιού εμπορικού) ελληνικού κινηματογράφου με 751.000. το 1998 το Safe Sex την ξεπέρασε με 1 εκ εισητήρια)

Ο Κώστας Καπνίσης υπήρξε από τους αυστηρούς δημιουργούς σε ότι αφορά την μουσική του ελληνικού κινηματογράφου. η πορεία του υπήρξε σπουδαία στο χώρο, κυρίως σε ταινίες δραματικές. Πέρα από την συμφωνική μουσική έχει γράψει και μερικά από τα πιο ωραία τραγούδια της μεγάλης οθόνης ερμηνευμένα από σπουδαίες φωνές. Ωστόσο ο τομέας στον οποίο ξεχωρίζει είναι η ορχηστρική μουσική.

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΑΙΜΑ (1968 – ένα βουκολικό ερωτικό γουέστερν αλά ελληνικά με τον Νίκο Φώσκολο να επεξεργάζεται τον σαιξπιρικό μύθο περί Ρωμαίου και Ιουλιέτας. Παίζουν : Τζένη καρέζη, Κώστας Καζάκος, Λάκης Κομνηνός)

Ίσως το όνομα Κώστας Καπνίσης να μην σας είναι και τόσο γνωστό. Κι όμως αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα στον χώρο του ελληνικού κινηματογράφου. Για περίπου 2,5 δεκαετίες καταφέρνει να ντύσει με την μουσική του εικόνες και σκηνές που σήμερα θεωρούνται κλασσικές. Ας αρχίσουμε όμως να ξετυλίγουμε σιγά σιγά το νήμα αυτής της ενδιαφέρουσας μουσικής φυσιογνωμίας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το φθινόπωρο του 1920. Σπούδασε πιάνο στο Ελληνικό Ωδείο και το 1943 πήρε μαθήματα από τον Σκαλκώτα και στη συνέχεια από τους Βώκο, Βάρβογλη και Γιάννη Παπαϊωάννου.

Στο χώρο της σύνθεσης μπαίνει πολύ νέος ακόμη. Είναι μόλις 19 ετών όταν θα παρουσιάσει τις πρώτες προσπάθειες του. Αυτές οι πρώτες μουσικές συνθέσεις αφορούν το χώρο του θεάτρου. Δύο χρόνια αργότερα, σε ηλικία 21 ετών εισέρχεται στο τότε Εθνικό ίδρυμα Ραδιοφωνίας (σημερινή ΕΡΤ) στη δημιουργία ελαφράς ορχήστρας.

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΤΟ ΔΑΚΡΥ ΜΑΣ ΣΤΑΛΙΑ ΣΤΑΛΙΑ - Γιάννης Πουλόπουλος (από την ταινία Ο ΜΙΚΡΟΣ ΔΡΑΠΕΤΗΣ, από τις πρώτες σκηνοθετικές προσπάθειες του Σταύρου Τσιώλη στην Φίνος Φιλμς. Μουσική: Κ. Καπνίσης, Στίχοι: Πυθαγόρας)

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 θα μπει και στον χώρο της κινηματογραφικής σύνθεσης, χώρος στον οποίο θα αφήσει το στίγμα του και την επιρροή του. Μέσα σε μια δεκαετία συμμετέχει σε 23 ταινίες, οι περισσότερες ίσως με ελάχιστη καλλιτεχνική αξία, που διασώζονται χάρη στη μουσική του Καπνίση. Από αυτές τις πρώτες κινηματογραφικές δουλειές του που ξεχωρίζουν το «Χαρούμενο ξεκίνημα» του Ντίνου Δημόπουλου, «Το κορίτσι με τα παραμύθια» και «Το ματωμένο ηλιοβασίλεμα» του Ανδρέα Λαμπρινού. Η τελευταία ταινία συμμετέχει στο φεστιβάλ των Καννών το 1959.

Το 1961 όμως θα συνθέσει τη μουσική σε μια ταινία σταθμό για τον ελληνικό κινηματογράφο της εποχής, που γυρίζεται στη Φίνος Φιλμς. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Γιάννης Δαλιανίδης θα καθιερωθεί, η νέα πρωταγωνίστρια Ζωή Λάσκαρη θα σαγηνεύσει, όμως η μουσική του Κώστα Καπνίση ήταν ίσως ότι πιο χαρακτηριστικό θυμόμαστε από την ταινία που φέρει τον τίτλο «Κατήφορος».

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΚΑΤΗΦΟΡΟΣ (το 1961 το ελληνικό κοινό σοκάρεται από τα κατορθώματα της Ρεας, του Κώστα και του Μπισμπιρα, δηλαδή από την πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση της Ζωής Λάσκαρη και από τους Νίκο Κουρκουλο, του Κώστα Βουτσά, Βαγγέλη Βουλγαρίδη)

Η μουσική του «Κατήφορου» είναι μια μικρή επανάσταση για τον ελληνικό κινηματογράφο. Σηματοδοτεί την συνεργασία του συνθέτη με την Φινος Φιλμς και την απόλυτη καθιέρωση του στον χώρο. Μέσα στα κομμάτια ο ακροατής διακρίνει την χρήση της τζαζ, δίνοντας μια νουαρ αισθητική στις εικόνες του Δαλιανίδη ενώ είναι αρκετές οι περιπτώσεις μέσα στο έργο που συνοδεύει τους νεαρούς πρωταγωνιστές στην διασκέδαση τους παρουσιάζοντας αρκετούς από τους μοντέρνους ήχους της εποχής (αρχές του ’60). Έτσι διακρίνουμε αρκετές τσα τσα, τσάρλεστον και μπλουζ συνθέσεις.

Ο Καπνίσης σαν συνθέτης δεν έχει να ζηλέψει πραγματικά τίποτα σε ταλέντο από τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς συναδέλφους του. Το ευτύχημα στην περίπτωση του είναι ότι σαν συμφωνικός συνθέτης που απαιτεί μεγάλη πολυμελή ορχήστρα θα έχει σε αρκετές περιπτώσεις αυτή την ευκαιρία να συνθέσει για αυτά τα πολυμελή σχήματα. Κι αυτό γιατί ανάμεσα στο έργο του ξεχωρίζουν - εκτός από τις ανάλαφρες κωμωδίες - αρκετές δραματικές και επικές ιστορικές ταινίες που απαιτούν σαν παραγωγές γενναιόδωρη μεταχείριση στον τομέα της μουσικής.

ΜΟΥΣΙΚΗ – Α) ΤΖΕΝΗ ΤΖΕΝΗ (1966, Ντίνος Δημόπουλος, Τζένη καρέζη, Ανδρέας Μπάρκουλης, Λαμπρος Κωνσταντάρας, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος και... ο θρυλικός Γκόρτσος, μουσική Κώστα Καπνίση)

Β) ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΜΟΥ (ΤΖΕΝΗ ΤΖΕΝΗ – μουσική : Κώστα Καπνίση, στίχοι: Ντίνου Δημόπουλου, ερμηνεία: Καίτη Χωμάτα)

Συνολικά έχει γράψει την μουσική σε περισσότερες από 110 κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ, ενώ παράλληλα έχει συνθέσει τραγούδια και μουσικές παραστάσεις (μιούζικαλ). Επίσης έχει κάνει πολλές ενορχηστρώσεις και διασκευές. Αποτελεί θαυμαστή περίπτωση μουσικού αφού δείχνει να ενδιαφέρεται για όλα τα είδη μουσικής, τα οποία ενορχηστρώνει και μεταφέρει στο πανί με την ίδια κινηματογραφικότητα και με μα ξεχωριστή ποιότητα. Το σύνολο της δουλειάς του φανερώνει το μοναδικό ταλέντο και κυρίως τη βαθιά γνώση για τον κινηματογράφο αφού αυτά που γράφει έχουν σαν σκοπό να συνδεθούν με την δράση που εξελίσσεται στην μεγάλη οθόνη.

ΜΟΥΣΙΚΗ – Α) ΤΟ ΔΟΛΩΜΑ
Β) ΑΣΤΟ ΤΟ ΧΕΡΑΚΙ ΣΟΥ (Από το ΔΟΛΩΜΑ του Αλέκου Σακελάριου, στίχοι του ίδιου και μουσική Κ. Καπνίση)

Όλη τη δεκαετία του ’60 θα είναι ιδιαίτερα παραγωγικός. Χαρακτηριστικό ως προς αυτό το γεγονός ότι το 1960 γράφει τη μουσική σε 4 ταινίες ενώ την επόμενη χρονιά (1961) σε 8. και σχεδόν πάντα με την ίδια απαίτηση να έχει μια ολόκληρη ορχήστρα σαν συνεργάτη. Σε όλη αυτή την περίοδο συνεργάζεται με αρκετούς σοβαρούς δημιουργούς της εποχής. Δημιουργούς όπως ο Γιάννης Δαλιανίδης, ο Αλέκος Σακελάριος, ο Ντίνος Δημόπουλος, ο Σταύρος Τσιώλης (που τότε έκανε τα πρώτα του σκηνοθετικά βήματα στην Φινος Φιλμς), ο Πάνος Γλυκοφρύδης, ο Βαγγέλης Γεωργιάδης, ο Νίκος Φώσκολος, και ο Γιώργος Τζαβέλας. Δεν πρόλαβε να δώσει στο στίγμα της μουσικής φιλοσοφίας του και σε άλλους εκλεκτούς σκηνοθέτες της εποχής αλλά η προσφορά και η βοήθεια του θεωρείται πολύτιμη από τους σκηνοθέτες που μόλις ανέφερα.

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΓΕΝΝΑΙΟΙ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ

Έλαβε μέρος σε πολλά μουσικά και κινηματογραφικά Φεστιβάλ μεταξύ των οποίων στην Ισπανία, στη Βραζιλία, στη Χιλή, και δύο φορές στη Ρωσία.
Έχει τιμηθεί με Χρυσό Μετάλλιο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βραζιλίας (1967).

Στην Ελλάδα έχει τιμηθεί 4 φορές με το Βραβείο καλύτερης κινηματογραφικής μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Αποτελεί έναν από τους πολυνίκες στην κατηγορία αυτή μαζί με τον Νίκο Κυπουργό και Δημήτρη Παπαδημητρίου. Τα βραβεία του είναι το 1962 για την πειραματική ταινία του Τζον Κόντε "Τα χέρια", το 1969 για τον «Πανικό» του Στάυρου Τσιώλη ενώ το 1977, την μοναδική χρονιά που το Φεστιβάλ Κινηματογράφου διχάζεται σε κανονικό (κυβερνητικό) στην ΕΜΣ και αντιφεστιβάλ με έδρα το Ράδιο Σιτι θα κερδίσει το αντίστοιχο βραβείο και στις 2 εκδηλώσεις με την μουσική επένδυση του ντοκιμαντέρ "Αλέξανδρος ο Μέγας στην Ιστορία και τον θρύλο" (Θεσσαλονίκη 1977). Το μοναδικό σημείο ένωσης σε μια χρονιά σύγκρουσης και έντασης για τον κόσμο του κινηματογράφου

ΜΟΥΣΙΚΗ – Παπαφλέσσας (1972 - βραβείο καλύτερης ταινίας στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την φουστανελάδικη υπερπαραγωγή του Τζειμς Πάρις με τον Δ. Παπαμιχαήλ στον ομώνυμο ρόλο)

Το παράδοξο με τον Κώστα Καπνίση είναι ότι υπήρξε πολυγραφότατος και δραστήριος σαν καλλιτέχνης αλλά η σεμνότητα του χαρακτήρα του και η διάθεση του να απέχει από το παιχνίδι των εντυπώσεων και των δημοσίων σχέσεων δεν του έδωσαν την ευκαιρία να αναδειχθεί και να γίνει ευρύτερα γνωστός. Σαν συνέπεια αυτού είναι και η ελάχιστη δισκογραφική παρουσία του αφού οι εταιρίες δεν έδειξαν τον ίδιο ζήλο προώθησης του όπως σε άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις της εποχής, όχι λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές. Από τα 120 και βάλε κινηματογραφικά score που υπογράφει είναι ζήτημα αν κυκλοφορούν τα 20 και από αυτά η μεγάλη πλειοψηφία τους τα τελευταία χρόνια μέσα από την αποτίμηση και αναγνώριση που είχε συνολικά ο παλιός εμπορικός κινηματογράφος από τις νεότερες γενιές.

Στην σημερινή εκπομπή θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα στον Έννιο Μορικόνε, τον Μίκλος Ρόσα, τον Αλφρεντ Νιούμαν, η σε οποιοδήποτε άλλον χολυγουντιανό και διεθνή κινηματογραφικό συνθέτη. Μας απασχόλησε όμως κάποιος συνάδελφος τους που έζησε και δούλεψε στην Ελλάδα. Μια αξιοθαύμαστη περίπτωση μουσικού, που όσο περισσότερο δούλευα και έψαχνα να βρω τα απαραίτητα στοιχεία τον αγάπησα και τον θαύμαζα ακόμη περισσότερο. Δεν κατάφερε να βγει από την χώρα μας όπως έκανε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου και ο Μάνος Χατζιδάκις. Υπήρξε ένας ευσυνείδητος εργάτης του σινεμά. Απλός ήσυχος, πράος που μπορούσε να γράψει μια τόσο εκρηκτική μουσική υπόκρουση, με τόσο πάθος. Κι αυτός ο υπέροχος άνθρωπος είναι ο Κώστας Καπνίσης…

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΤΖΕΝΗ ΤΖΕΝΗ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ (σε παράθεση ο σκηνοθέτης και η χρονολογία της ταινίας)

ΧΑΡΟΥΜΕΝΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ - ΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ (1954)
ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ - ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ (1959)
ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ - ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΣ (1959)
ΕΓΛΗΜΑ ΣΤΟ ΚΟΛΩΝΑΚΙ - ΤΖΑΝΗΣ ΑΛΙΦΕΡΗΣ (1959)
ΚΑΤΗΦΟΡΟΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΙΑΝΙΔΗΣ (1960)
ΤΑ ΧΕΡΙΑ - ΤΖΟΝ ΚΟΝΤΕ (1962) - ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛ. ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΤΟ ΔΟΛΩΜΑ - ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΕΛΑΡΙΟΣ (1964)
Η ΔΕ ΓΥΝΗ ΝΑ ΦΟΒΗΤΑΙ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΑΒΕΛΑΣ (1965)
ΤΖΕΝΗ ΤΖΕΝΗ - ΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ (1966)
ΚΟΝΤΣΕΡΤΟ ΓΙΑ ΠΟΛΥΒΟΛΑ - ΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ (1967)
Ο ΜΙΚΡΟΣ ΔΡΑΠΕΤΗΣ και ΠΑΝΙΚΟΣ - ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΩΛΗΣ (1968-1969) Για τον ΠΑΝΙΚΟ κέρδισε βραβείο μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΙΛΗΣΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΙΑΝΙΔΗΣ (1970)
ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ ΝΑΤΑΣΑ - ΝΙΚΟΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ (1970)
ΓΕΝΝΑΙΟΙ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ - ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ (1970)
ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ - ΕΡΡΙΚΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ (1972)