Η Αυτοδιαχείρηση της υπέρβασης - Ταινίες του #tdf18

Με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ να φτάνει προς την τελική ευθεία για τη ολοκλήρωση του ιδού η κριτική αποτίμηση τριών ταινιών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αρκετά κοινό νοηματικό άξονα ε σχέση με τα όρια της προσωπικής αυτοδιαχείρησης και της ατομικής ύπερβασης.
ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΣΤΟ ΠΑΤΑΡΙ


 

Ο Θανάσης Παπακώστας έχει διαγράψει μια ενδιαφέρουσα πορεία στο ντοκιμαντέρ. Αυτή την φορά δεν εστιάζει τόσο σε ένα πρόσωπο όσο σε μια κοινή ιστορία που ενώνει αρκετά πρόσωπα και την ραδιοφωνική πολιτιστική ιστορία του τόπου. Τι είναι όμως το Ραδιόφωνο στο πατάρι; Θα έλεγε κανείς ένα ημερολόγιο αναμνήσεων για το Δεύτερο και το Τρίτο Προγραμμα έτσι όπως το έζησαν κάποιοι δικοί του άνθρωποι (ο Γιώργος Μητρόπουλος, η Έλενα Διάκου, ο Δημήτρης Λέκκας, κ.α.). Και έχει μέσα της σαν ταινία αρκετή ποίηση και σκωπτική διάθεση και πλούσιο σχολιασμό για την μαμά Ιστορία (της Ελλάδας) αλλά και για πρόσωπα και πράγματα της Δημόσιας Ραδιοφωνίας αλλά και για το μαύρο της ΕΡΤ. Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικό καθώς έχουμε για πρώτη φορά μια κριτική ματιά και στον αγώνα που έγινε μετά το μαύρο και για την ευθύνη τκάποιοων προσώπων που δείχνουν σαν να μην έχει περάσει ούτε μια μέρα από την αποφράδα εκείνη μέρα του Ιουνίου του 2013. 

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό ότι ο Παπακώστας έχει συμπεριλάβει τον αμετανόητο Κεδίκογλου που λέρωσε τα χέρια του με το μαύρο ο οποίος σε μια εν έτει 2016 συνέντευξη ειδικά για το ντοκιμαντέρ επιμένει ότι καλώς έπεσε μαύρο αλλά παραδέχεται πολύ μασημένα και έμμεσα ότι έγιναν και λάθη στην φάση της ΝΕΡΙΤ. Εξέλιξη του μαύρου και της ΕΡΤOpen ειναι το Μεταδεύτερο, ένα web radio που κρατάει αλώβητη την διάθεση του για καλή μουσική και πολιτισμό και διαθέτει συντελεστές - ραδιοφωνικούς παραγωγούς, που με μια κονσόλα ήχου βγαίνουν σαν ωραίοι ραδιοδονκιχώτηδες στο δρόμο, όπου υπάρχει καλή μουσική και ενδιαφέροντα πρόσωπα του πολιτισμού. Επι της ουσίας το "Ραδιόφωνο στο Πατάρι" αποτελεί μια τεράστια γέφυρα ανάμεσα στα ερτζιανά των AM, των FM και του webradio, της παλιάς και της νέας εποχής του ραδιοφώνου, ένα μέσο που ξέρουν να το υπηρετούν άνθρωποι που το αγαπάνε και κυλάει μέσα τους αβάσταχτα και τρυφερά.

ΣΟΝΙΤΑ



Πόσο εύκολο είναι να καταγράψεις την ζωή μιας 14χρονης Αφγανής προσφυγοπούλας; Ποια είναι τα όρια παρέμβασης σου ως κινηματογραφιστής απέναντι στην ιστορία που καταγράφεις; Και αν υπάρχουν τέτοια μήπως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και παρεμβαίνοντας σώζεις και μια ζωή και το είδωλο της στην μεγάλη οθόνη; H Sonita είναι μια τέτοια αμφίσημη περίπτωση που σηκώνει μεγάλη κουβέντα. Η Ροκσάρε Μαγκαμί ξεκινάει την ταινία της με την κάμερα στο χέρι παρακολουθώντας την καθημερινότητα μιας έφηβης Αφγανής σε ένα προάστειο της Τεχεράνης. Και μέχρι την μέση καταφέρνει να μας δώσει έναν πολύ δυνατό χαρακτήρα με ένταση και συναίσθημα. Επιπλέον καταφέρνει να μας δώσει και μια καλή εικόνα για τις διαφορετικές αντιλήψεις του γυναικείου φύλου στις χώρες του Ισλαμ και της Μέσης Ανατολής (Ιραν-Αφγανιστάν) αλλά και για την χειραγώγηση της ελέυθερης και δημιουργικής έκφρασης στο Ιράν (δεν είναι μόνο ο Παναχί που βασανίζεται αλλά όπως φαίνεται δεκάδες καλλιτέχνες). 

Όλα αυτά μέχρι τη μέση της ταινίας, σημείο κομβικό καθώς η οικογένεια της Σονίτα λαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις, να επιστρέψει και να παντρευτεί κάποιον άγνωστο άντρα έναντι μιας αγοροπωλησιας της νεαρής με τίμημα που θα λύσει όλα τα προβλήματα της οικογένειας αλλά που απειλούν να θέσουν τέλος στα όνειρα της έφηβης και κάπως έτσι να λήξει και η ταινία. Το στοιχείο αυτό υποχρεώνει την Μαγκάμι να περάσει την όχθη και να σταθεί μπροστά στο φακό, μαζί με το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας της και να διαμορφώσει ένα νέο σκηνικό και μια νέα ταινία, που μοιάζει περισσότερο με μυθοπλασίας παρά με ντοκιμαντέρ. Πόσο ηθικό είναι να παίρνεις μια τέτοια απόφαση ρισκάροντας την έρευνα σου και "πειράζοντας" την ιστορία σου διαμορφωνοντας έναν ολότελα διαφορετικό σεναριακό ιστό; Ενδιαφέρουσα ερώτηση στην οποία η σκηνοθέτις δίνει ξεκάθαρη απάντηση λέγοντς πως ο σκοπός πράγματι αγιάζει τα μέσα. Παρά τις δύο διαφορετικές ταινίες αντικειμενικά η απόφαση της Μαγκαμί είναι ορθή γιατί δεν διασώζει μόνο το κινηματογραφικό είδωλο της ταινίας της αλλά και ένα κορίτσι από μια ολέθρια εξέλίξη. Αρκεί η επιλογή της να εγγυηθεί πραγματικά στη Σονίτα ένα καλό μέλλον.    

ΣΑΡΟΝ ΤΖΟΟΥΝΣ 

Η Σάρον Τζοούνς αποτελεί μια σημαντική φωνή στο χώρο της σόουλ και τζαζ σκηνής. Η Μπάρμπαρα Κοπλ δεν είναι η πρώτη φορά που παρακολουθεί την πορεία μιας τραγουδίστριας. Στο Shut up and sing πχ κινηματογραφεί τον αγώνα των Dixie Chicks ενάντια στη νεομακαρθική Αμερική του Τζορτζ Μπους. Αντίστοιχος είναι και ο αγώνας της Τζοουνς αλλά η επίβιωση εδώ είναι ακόμη πιο σημαντική καθώς η 59χρονη ερμηνεύτρια παλεύει ενάντια στον καρκίνο. Η κοπλ ξεδιπλώνει παράλληλα την τραγουδιστική πορεία της Τζοούνς, τον αγώνα της για ζωή, την ανάγκη της να ισορροπήσει ανάμεσα στην επαγγελματία τραγουδίστρια Τζοούνς και στην άνθρωπο Σάρον και στην αγωνία των φίλων και συνεργατών της για την εξέλιξη της ασθένειας της. Η ιστορία της Σάρον Τζοουνς είναι μια διδαχή για όλους μας απο μόνη της: αν μια γυναίκα σαν την Τζοουνς μπορεί να μετουσιώσει τον καυμό και το πάθος της σε μια τόσο ενεργητική και εκφραστική υπερκινητικότητα επί σκηνής τότε σίγουρα μπορούμε όλοι να βάλουμε κάτω κάθε πιθανό εμπόδιο και να κάνουμε ο καθένας την δική του υπέρβαση. Αλλά όπως αποδεικνύει και η αφήγηση της Κοπλ και η ιστορία της Τζοουνς η υπέρβαση αυτή θα πρέπει να αποτελεί σημείο προσωπικής ανάγκης και δίψας για ζωή.