ZORBA THE GREEK

ΣΥΡΤΑΚΙ ΕΝΤ ΖΟΡΜΠΑ ΔΕ ΓΚΡΙΚ

Είναι γεγονός και το θεωρούμε δεδομένο πλέον το ελληνικό καλοκαίρι να συνδέεται με ορισμένα στοιχεία. Σκεφτείτε το λίγο σαν παιχνίδι και απαντήστε στο εξής απλό ερώτημα: Αν ήσασταν τουρίστας και ερχόσασταν για διακοπές στην Ελλάδα ποιες είναι οι πρώτες λέξεις που θα είχατε στο μυαλό σας? Ήλιος, φως, έρωτας, Διόνυσος, κρασί, ούζο, θάλασσα, παραλία, μπουζούκι και μιας που πιάσαμε το μπουζούκι Never on Sunday and Zorba the greek!

Αυτές οι 2 ταινίες (μεταξύ άλλων) αποτέλεσαν την καλύτερη αφορμή για να γοητευτούν αρκετοί ξένοι θεατές από την ίδεα να γίνουν επισκέπτες της χώρας όπου υπάρχει κάτι μαγικό και οι άνθρωποι χορεύοντας συρτάκι αφήνουν πίσω όλα τα προβλημάτα τους (έτσι νόμιζαν οι καημένοι).

Ζορμπάς ο Έλληνας. Καζαντζάκης ο Έλληνας, Κακογιάννης ο Έλληνας. Ήταν λίγο μετά την επιτυχία της "Ηλέκτρας" σε Κάννες και Όσκαρ. Ο Μιχάλης Κακογιάννης κερδίζει, πέρα από θετικές κριτικές και βραβεία, δελεαστικές προτάσεις για την συνέχεια της καριέρας του στην Αμερική. Εκείνος όμως έχει ήδη αποφασίσει το επόμενο βήμα του. Ανάμεσα στις προτάσεις και μια με τον Μπαρτ Λανκαστερ να δηλώνει ότι θέλει να παίξει τον καπετάν Μιχάλη του Νίκου Καζαντζάκη. Μια ταινία που ονειρεύεται και ο ίδιος ο Κακογιάννης αφού τον ενδιαφέρει η ιδέα μιας κινηματογραφικής διασκευής ενός έργου του Ν. Καζαντζάκη. Ο ελληνικός τύπος ανακοινώνει την είδηση με πολύ ενθουσιασμό. Όμως στο μυαλό του Κακογιάννη υπάρχει και μια άλλη ιδέα εδώ και καιρό. Θέλει να γυρίσει σε ταινία τον Αλέξη Ζορμπά. Έχει βρει τα κεφάλαια της παραγωγής στην Αμερική και μετά από έρευνα και συζητήσεις κλείνει και το καστ που αποτελείται από πλήθος διεθνών και ελλήνων ηθοποιών.

ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

Για τον ρόλο του Ζορμπά ο Κακογιάννης καλεί τον Άντονι Κουιν ενώ τον συγγραφέα θα υποδυθεί ο ανερχόμενος τότε Βρετανός ηθοποιός Αλαν Μπεητς. Για τον ρόλο της Μαντάμ Ορτάνς το διεθνές καστ συμπληρώνεται με την παρουσία της Γαλλίδας Σιμόν Σινιορέ. Η Σινιορέ δέχεται την πρόταση του Κακογιάννη αλλά γρήγορα θα αντικατασταθεί από την Λίλα Κέντροβα. Κάποιοι αναφέρουν ότι ο Κακογιάννης είχε προσεγγίσει για τον ρόλο της Ορτάνς και την Αμερικανίδα σταρ Μπαρμπαρα Στανγουικ για τον ίδιο ρόλο ενώ η ομάδα της παραγωγής του είχε αντιπροτείνει την Μπέτι Ντειβις. Τελικά την μανταμ Ορτανς έμελλε να ερμηνεύσει με τεράστια επιτυχία η Ρωσίδα ηθοποιός με μεγάλη θητεία στο παρισινό θεατρικό στερέωμα Λίλα Κεντροβα. Τους λαμπερούς αυτούς διεθνείς σταρς πλαισιώνουν οι Έλληνες η Ειρήνη Παπά, ο Γιώργος Φούντας, η Ελένη Ανουσάκη, Τάκης Εμμναουήλ, ο Σωτήρης Μουστάκας (που θα εντυπωσιάσει τους Αμερικανούς με το ταλέντο του)

ΜΙΚΗΣ ΔΕ ΓΚΡΙΚ

Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο χωρίς την εμβληματική μουσική που ακούγεται στην ταινία. Μια μουσική που έχασε το Όσκαρ για έναν απλό λόγο. Το βασικό θέμα της είχε ξανακουστεί σε ένα θεατρικό έργο και ακόμη μια ταινία (Μιλάω για την ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ και την ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ). Σόλο μπουζούκι σε αυτά ήταν ο Γιώργος Ζαμπέτας. Ο Μίκης Θεοδωράκης βέβαια έφτασε μέχρι τις Χρυσές Σφαίρες του 1964 και έγινε αναγνωρισιμος σε μια μεγάλη βάση του μουσικόφιλου κοινού σε Ευρώπη και Αμερική. Είχε ξεκινήει την καριέρα του ως συμφωνικός συνθέτης (όπερες και συμφωνικά έργα) και κατάφερε μεσα από την λαική παράδοση και την ποίηση της πατρίδας του να κάνει το όνομα του ταυτόσημο με την χώρα. Ο Ζορμπάς βέβαια γνώρισε πλήθος διασκεύων (Μορικόνε, Μιλβα, Νταλιντά, Χοσέ Φελιτσιάνο, Μελίνα, κ.α.). Έγινε τζαζ, έγινε ρούμπα, έγινε ροκ, έγινε ποπ, έγινε μπαλάντα, έγινε χαμός γενικώς! Ο σκηνοθέτης Γκαι Ρίτσι έβαλε τον Ζορμπα μέσα στο σάουντρακ της ταινίας του "Δύο καπνισμένες κάνες". Ο ίδιος ο συνθέτης σημειώνει κάπου για την σύνθεση του Ζορμπά, που αργότερα μετέτρεψε σε συμφωνικό έργο για μπαλέτο : "Αποτελεί αυτή η μουσική μια από τις αντιπροσωπευτικότερες εργασίες μου. Είναι μια μουσική που τη συνέθεσε ένας Κρητικός, ένας Έλληνας και ένας Ευρωπαίος».

ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΕΧΘΡΟΙ

Η επίσημη πρεμιέρα της ταινίας θα γίνει στο Παρίσι και θα είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά γεγονότα του 1963. Οι βρακοφόροι Κρητικοί θα εντυπωσιάσουν τους θεατές της προβολής μαζί με τους πολλούς λαμπερούς ηθοποιούς της. Η ταινία θα διαφημίσει την Κρήτη (εκεί που έγιναν τα γυρίσματα) σε κάθε γωνιά του πλανήτη και το μουσικό θέμα του Μίκη Θεοδωράκη μαζί με την φράση «Ζορμπα δε γκρικ» αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα σήματα κατατεθέντα της Ελλάδας. Όμως στη χώρα μας τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν αρχικά τόσο εύκολα. Η κατάρα του Καζαντζάκη βλέπετε...

Η κινηματογραφική απόπειρα του Κακογιάννη να μεταφέρει τον Αλέξη Ζορμπά στο πανί της μεγάλης οθόνης αποτέλεσε σημείο τριβής και διχασμού αφού ο Καζαντζάκης ήταν αιρετικός ακόμη και εδώ. Αίτια των διαμαρτυριών κάποιες σκληρές σκηνές που δείχνουν τον πρωτόγονο χαρακτήρα της τότε κρητικής κοινωνίας. Σκηνές που εντυπωσίασαν το κοινό στο εξωτερικό και ενόχλησαν τους συνήθεις πολέμιους του Καζαντζάκη που μεταξύ άλλων μίλησαν και για τον Ζορμπά τον… Τούρκο θεωρώντας το βιβλίο και την ταινία πέρα για πέρα δυσφημιστικά για την Ελλάδα. Βέβαια όταν είδαν τις ορδές των τουριστών να χορεύουν συρτάκι και να επισκέπτονται την Ελλάδα άλλαξαν γνώμη και φυσικά τροπάριο!

ΕΝΤ ΔΙ ΟΣΚΑΡ ΓΚΟΟΥΣ ΤΟΥ... ΖΟΡΜΠΑ ΔΕ ΓΚΡΙΚ!

Ο Μιχάλης Κακογιάννης με την ταινία αυτή θα επιβεβαιώσει το μεγάλο ταλέντο που διαθέτει. Ο Αλέξης Ζορμπάς όπως και η Ηλέκτρα θα ταξιδέψει και θα προβληθεί στα πέρατα της γης. Ο Κύπριος σκηνοθέτης θα φτάσει μαζί με την ομάδα του Ζορμπά μάλιστα μέχρι τα Όσκαρ θριαμβεύοντας και κερδίζοντας 7 υποψηφιότητες (ταινίας, σκηνοθεσίας και διασκευασμένου σεναρίου για τον Μιχ κακογιάννη και Α ανδρικού ρόλου για τον Κουιν) και εν τέλει 3 χρυσά αγαλματάκια (ανάμεσα στους νικητές ο πρόσφατα χαμένος σκηνογράφος Βασίλης Φωτόπουλος). Ο επίσης βραβευμένος με Όσκαρ εξαιρετικός διευθυντής φωτογραφίας της ταινίας Γουωλτερ Λάσσαλι σήμερα ζει στον Σταυρό Χανίων εκεί που γυρίστηκε μεγάλο κομμάτι της ταινίας. Η καταραμένη Μανταμ Ορτανς που η Σινιορέ πέταξε έντρομη από πάνω της χάρισε επίσης στην Λίλα Κέντροβα το Όσκαρ β γυναικείου ρόλου και μια καριέρα στο Χόλυγουντ.

Ο Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη είναι μια από τις λίγες ελληνικές ταινίες που έχουν παιχτεί σχεδόν μισό αιώνα μετά την πρώτη προβολή της σχεδόν σε όλή την οικουμένη. Μπορεί να ακούγεται πομπώδες αλλά έτσι είναι. Ο Κακογιάννης κατάφερε μέσα από την τριλογία του αφιερωμένη στον Ευριπίδη και μέσα από τον Ζορμπά να μιλήσει για μια υπέροχη ιδέα, την Ελλάδα, όπως κάνείς άλλος.

Στιγμάτισε έντονα αρκετούς από τους συμμετέχοντες σε αυτήν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωταγωνιστής της Αντονι Κουίν για όλες τις μετά Ζορμπά εργασίες του στο σινεμά συγκρίθηκε με αυτόν τον σπουδαίο ρόλο του. Όταν πέθανε ο διεθνής τύπος σύνοψισε την καλλιτεχνική του παρουσία σε μια φράση : «Έφυγε ο θρυλικός κινηματογραφικός Ζορμπάς».

Και αν αυτό δεν σας λέει κάτι ακούστε και αυτή την μικρή αλλά πολύ ενδιαφέρουσα ιστοριούλα : Μια νύχτα διέσχιζε μόνος το Central Park της Νέας Υόρκης για να πάει στο ξενοδοχείο του. Ξαφνικά ένιωσε στην πλάτη του την πίεση ενός όπλου. Και ακούει μια σιγανή φωνή να του λέει να υψώσει τα χέρια, να μη γυρίσει πίσω και, βεβαίως, να δώσει το πορτοφόλι του. Ύψωσε τα χέρια ο Αντονι Κουίν και, ρισκάροντας, σιγά σιγά γύρισε το πρόσωπό του προς τον ληστή. Και εκείνος του είπε: "Sorry, Mr Zorba, go!" (Συγγνώμη, κ. Ζορμπά, φύγε). Είχε ο ίδιος ταυτιστεί αλλά και ο άλλοι τον είχαν ταυτίσει με τον Ζορμπά.

TEACH ME TO DANCE...

«Μάθε μου να χορεύω» λέει στην τελική σκηνή του έργου ο συγγραφέας στον Αλέξη Ζορμπά. Αυτή η σκηνή είναι και η πεμπτουσία της προσωπικότητας του έξω καρδιά, του αλέγκρο που ακολουθεί εδώ και μισό αιώνα στα πέρατα της γης τον Έλληνα, τη ζωή και την φιλοξενία στην ελληνική γη. Εκατομμύρια τουριστών μέθυσαν με το ελληνικό κρασί, τη ρετσίνα, το ούζο και χόρεψαν το συρτάκι που ο Άντονι Κουιν και ο Αλαν Μπειτς χορεύουν στο τέλος της ταινίας. Η ιστορία του Καζαντζάκη έγινε οικουμενική, η μουσική του Θεοδωράκη διεθνής. Κι αν ο συγγραφέας και ο συνθέτης δεν έβγαλαν τα εκατομμύρια της ζωής τους από αυτή την ιστορία σίγουρα κέρδισαν την υστεροφημία τους εις το διηνεκές. Και η Ελλάδα κέρδισε έναν καλό λόγο για να ζει τον μύθο της κάθε καλοκαίρι παρέα με τους τουρίστες που την επισκέπτονται. Γυρίζω το κεφάλι μου και του ξαναζητάω το ίδιο πράγμα λοιπόν «Μάθε μου να χορεύω Αλέξη Ζορμπά, μάθε μου να αγαπώ τη ζωή, μάθε μου να χορεύω…»

* Για όσους ενδιαφέρονται η εκπομπή μεταδίδεται στο εξής και μέχρι το τέλος του καλοκαιριού σε επανάληψη κάθε Τρίτη 19.00 - 20.00