Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΤΡΕΛΑΙNΟΤΑΝ ΝΑ ΑΚΟΥΕΙ ΝΙΝΟ ΡΟΤΑ (PART I)

Πάει καιρός που ξεκίνησε αυτή η ραδιοφωνική περιπλάνηση. Ένα ταξίδι κινηματογραφικό και ταυτόχρονα μουσικό. Μιλήσαμε για ταινίες, για κινηματογραφικούς θεσμούς, για συνθέτες. Ξεκινήσαμε από την Ελλάδα για να κυνηγήσουμε την μαγική μελωδία σε Δύση και Ανατολή. Οι αναφορές και οι αδυναμίες σε συνθέτες και ταινίες πολλές αλλά η αρχή γινόταν πάντα με το ίδιο σήμα: Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΤΡΕΛΑΙΝΟΤΑΝ ΝΑ ΑΚΟΥΕΙ ΝΙΝΟ ΡΟΤΑ.

Του το χρωστούσα από την αρχή. Και τώρα μέσα στην ανεμελιά και την χαρά αυτής της άνοιξης που ζούμε νιώθω την ανάγκη να τον ξαναθυμηθώ και να τον ξανααναζητήσω. Τον σύνθετη με τις πιο γλυκές μελωδίες, που δημιουργεί στο μυαλό μου τα ομορφότερα και γλυκύτερα συναισθήματα γυρίζοντας με πίσω πολλά χρόνια. Έτσι λοιπόν εκείνη η παιδική ερώτηση ξαναέρχεται αβίαστα στη μνήμη μου. Μπαμπά τι θα πει ΝΙΝΟ ΡΟΤΑ? Και ο μπαμπάς θα μου απαντήσει : ΝΙΝΟ ΡΟΤΑ θα πει μαγεία, γιορτή, η μελωδία της εικόνας και η μουσική θα απλωθεί και πάλι στο χώρο…

ΡΟΤΑ - ΦΕΛΛΙΝΙ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Νίνο Ρότα και Φεντερίκο Φελίνι. Ίσως το πιο δυνατό δίδυμο που αναδεικνύεται από την σχέση εικόνας και ήχου στον κινηματογράφο. Μια δυνατή συνεργασία που άντεξε 27 χρόνια και αποτυπώθηκε εξαιρετικά μέσα σε 18 ταινίες και όχι μόνο. Γιατί ο Νίνο Ρότα υπήρχε πάντα στο μυαλό του Φεντερίκο Φελίνι ακόμα και όταν ο ακριβός συνεργάτης και φίλος του έφυγε. 18 ταινίες. Από τον Λευκό Σεΐχη στην Ντολτσε Βιτα, στη Ρόμα, στο Σατυρικόν, στο Αμαρκορντ και μέχρι την Πρόβα Ορχήστρας μια διαδρομή τεράστια γεμάτη μοναδικές συγκινήσεις.

Το ταλέντο του Νίνο Ρότα ξεχωρίζει για την ικανότητα του ως συνθέτη να δημιουργεί έντονες μελωδίες που έχουν στο εσωτερικό τους μια τζαζ αισθαντικότητα χωρίς να χάνουν την ευρωπαϊκή καταγωγή τους. Τα παραδείγματα πάνω σε αυτή την σύντομη ανάλυση είναι φυσικά πολλά με πιο χαρακτηριστικά ίσως τις μουσικές που συνέθεσε για το ΛΑ ΣΤΡΑΝΤΑ και ΤΙΣ ΝΥΧΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΜΠΙΡΙΑ.

ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ

Φεντερίκο Φελλίνι. Ένα όνομα που πλέον είναι συνώνυμο με την έννοια "Σινεμά ο παράδεισος". Με όπλο και ταλέντο την οργιαστική φαντασία και την βιογραφία του που κατάφερε να τεμαχίσει και να μοιράσει ισάξια στις ταινίες του. Το παιδί από το Ρίμινι ξεκίνησε να σπουδάζει νομική, έγινε δημοσιογράφος, σκιτσογράφος, ένας Ρωμαίος μποεμ, γοητεύτηκε από τα παραμυθένια στούντιο της ΤΣΙΝΕΤΣΙΤΑ και αναδείχτηκε σε κυρίαρχη φιγούρα του Ιταλικού κινηματογράφου μεταπολεμικά. Αναδεικνύοντας τις έννοιες της δράσης, της σεναριακής έκφρασης, της δημιουργίας η περίπτωση του Φελλίνι είναι μοναδική γιατί πολύ απλά περιγράφει την ζωή με έναν δικό του τρόπο. Και τι είναι η ζωή για τον Φεντερίκο Φελλίνι? «Κάτι παροδικό για την ανθρώπινη υπόσταση. Είμαστε τουρίστες στο νησί που το λένε ζωή. Και αυτό πρέπει να το εκτιμήσουμε».


ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ (ΑΦΗΓΗΣΗ ΦΕΛΛΙΝΙ Νο1)

"Η μουσική για τις ταινίες μου συνήθως ξεκινάει ψιθυρίζοντας ένα ρυθμό σε ένα καφέ γεμάτο θορύβους και φίλους. Αν μου αρέσει αυτή η μελωδία ο Νίνο γίνεται μέρος αυτού του κόσμου. Τον προσκαλώ σε ένα επαγγελματικό ραντεβού. Κάθεται στο πιάνο και εγώ από πάνω του δίνω οδηγίες και ψιθυρίζω τον μικρό ρυθμό που σκέφτηκα. Ο Νϊνο έχει το ταλέντο να κάνει αμέσως αυτό το ρυθμό, τη μικρή μουσική φρασούλα μου μια ολόκληρη μελωδία. Με διασκεδάζει να δουλεύω κατά αυτόν τον τρόπο ακόμα κι αν δεν υπάρχει καμία ιδέα ή σενάριο για φιλμ, κι αυτό γιατί οι μελωδίες του Νίνο μπορούν να αποτελέσουν για μένα έναν τρόπο επινόησης νέων χαρακτήρων και καταστάσεων που αργότερα περνάω στο σενάριο. Όταν έχει ήδη γραφτεί και ηχογραφηθεί αρκετή μουσική".

ΑΜΑΡΚΟΡΝΤ ΘΑ ΠΕΙ ΘΥΜΑΜΑΙ... (ΜΕΡΟΣ 1ο)

…άνοιξε το ντουλάπι και έβγαλε το κουτί με τον καφέ. Άλλη μια περίεργη μέρα ξεκινούσε και δεν ήξερε τι θα συναντήσει μπροστά του. Τα παιδιά στο σχολείο, η γυναίκα στη δουλειά και ο ίδιος έτοιμος ψυχολογικά (πάντα ανέτοιμος αλλά κάθε φορά έπειθε τον εαυτό του ότι ήταν έτοιμος) για ακόμη μια παράσταση, ακόμη μια ερμηνεία φορώντας το κουστούμι του ρόλου του. Ένας σερβιτόρος στο ακριβότερο ξενοδοχείο της πόλης ήταν αλλά εκείνος επέμενε να βγάζει την δουλειά σαν παιχνίδι.

Από την κουζίνα στο σαλόνι. Ποτέ ο καφές δεν πίνεται ξεροσφύρι. Ποτέ χωρίς μουσική και περισυλλογή. Άφησε το φλιτζανάκι πάνω στο τραπέζι με προσοχή.
Ψάχνοντας στο ράφι τα βινίλια αναζητούσε τον ήχο που θα συνοδέψει κατάλληλα την ήμερα.

Βέρντι, Μότσαρτ ή Μπετόβεν ?

μήπως κάτι ελληνικό? Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, Λεοντής.

Κάτι του Μάνου? Ή μήπως του Μικη? στο σπίτι κάποια πράματα είναι αυτονόητα. Όπου Μάνος ίσον Χατζιδάκις και όπου Μίκης ίσον Θεοδωράκης.

Έφτασε ψάχνοντας το ράφι στα σάουντρακ. Ζαρ, Ντελερί, Μορικόνε, Γουίλλιαμς, Γκολντσμιθ, Ροζα, Τιομκιν, Νίνο Ρότα…

«Αυτό είναι! Το βρήκα το ηχητικό πλαίσιο για σήμερα».

Έβγαλε το δίσκο από το χάρτινο προστατευτικό εξώφυλλο και το διάφανο σελοφάν σώβρακο του και τον τοποθέτησε με λεπτές κινήσεις στο πικ απ. Με μαεστρία και λεπτή προσοχή σαν ακροβάτης που ισορροπεί σε μια λεπτή κλωστή πολλά μέτρα πάνω από την σκηνή ολοκλήρωνε το τελετουργικό της ετοιμασίας βάζοντας την βελόνα πάνω στο βινιλίο και άφηνε την μουσική δυνατά σε ένταση να ξεχυθεί στο χώρο.

- Μπαμπά τι είναι αυτό που ακούς? ρωτούσε όλο περιέργεια η πιτσιρίκα του σπιτιού, η κόρη του, «το μικρό μου», όπως την έλεγε με αδυναμία.
- Είναι η μουσική ενός Ιταλού συνθέτη γλυκιά μου. Τον λένε Νίνο. Νίνο Ρότα. Και γράφει μουσική για εκείνον τον καλό σκηνοθέτη που σου έδειχνα προχτές, τον Φελίνι. Θυμάσαι? Που έκανε την Τζελσομίνα και τον Τζαμπανό, την Καμπίρια, την Ιουλιέτα…
- Και πως την λένε τη μουσική που ακούς μπαμπά?
- Αμαρκορντ.
- Τι θα πει Αμακορντ?
- Άμαρκορντ θα πει θυμάμαι…

ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΨΕΥΤΗΣ (ΑΦΗΓΗΣΗ ΦΕΛΛΙΝΙ Νο2)

"Δεν μπορώ να απαντήσω στις παρατηρήσεις και τα σχόλια των κριτικών ότι αυτά που βλέπουν στις ταινίες μου είναι απλά κομμάτια και επεισόδια από την ζωή μου επειδή πολύ απλά όλα αυτά που περιγράφω στις ταινίες μου είναι τα πιο αληθινά πράματα που έχω ζήσει μέσα και έξω από το στούντιο. Νομίζω πως γεννήθηκα 20 Ιανουαρίου του 1920 αλλά όπως έχει πει και ο ποιητής «Τίποτα δεν είναι αρκετά γνωστό. Όλα είναι επινοήσεις του μυαλού μας». Ο Ντελακρουά έλεγε ότι το χειροπιαστό πράμα για έναν ζωγράφο είναι οι παραισθήσεις που δημιουργεί ο ίδιος πάνω στον άδειο ταμπλο του πίνακα. Τα υπόλοιπα εί αι αέρας. Αυτό συνέβη στη γεννέθλια πόλη μου. Δεν μπορώ να αρνηθώ ότι γεννήθηκα στο Ριμινι αλλά η αληθινή πόλη αντικαταστάθηκε από το Ρίμινι που επινόησα μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας στις ταινίες μου. Αυτή η αναδόμηση είναι επρισσότερο μέρος του εαυτού μου και της ζωής μου παρά το αληθινό Ριμινι που θα βρεις στο χάρτη. Έτσι λοιπόν το παραδέχομαι. Είμαι ένας γεννημένος ψεύτης, αυτή είναι η πιο απλή αλήθεια που μπορείς να πεις για μένα…"

AMARCORD ΘΑ ΠΕΙ ΘΥΜΑΜΑΙ... (ΜΕΡΟΣ 2ο)

Αμαρκορντ θα πει θυμάμαι…

Θυμάμαι τον μπαμπά να φτιάχνει κάθε πρωί καφέ και να ακούει τις μελωδίες του Νίνο και του Μάνου πριν πάει για το σκληρό οχτάωρο στη δουλειά. Η μουσική ξεχύνεται στο σαλόνι καθώς η μικρή αδερφή μου δίνει χορογραφικές και άλλες εικαστικές παραστάσεις πάνω στις μελωδίες του Ρότα. Ο μπαμπάς κλείνει τα μάτια για να αφουγκραστεί τη μελωδία και εγώ κλέβω το γλυκό του κουταλιού από το πιατάκι πάνω στο δίσκο της κουζίνας.

- Ποιος είναι ο αγαπημένος σου μουσικός? Με ρωτάει ο συμμαθητής μου ο Δημητράκης στο σχολείο.

Χαμογελάω και του απαντώ πολύ φυσικά

- Ο Νίνο Ρότα
- Λες ψέματα! Τι όνομα είναι αυτό! Δεν υπάρχει Νίνο Ρότα.
- Υπάρχει και ζει στην Ιταλία κάνοντας μουσικές για τον Φελίνι
- Ποιος είναι ο Φελίνι?
- Είναι αυτός που έκανε το Αμαρκορντ.
- Και τι θα πει Αμαρκορντ?
- Ο μπαμπάς λέει ότι αμαρκορντ θα πει θυμάμαι.. και αυτός πάντα με αυτές τις μουσικές θυμάται πολλά…

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Μέσα σε μια πορεία σχεδόν μισού αιώνα ο Φεντερίκο Φελλίνι κατάφερε να θεωρείται ως μια από τις πιο χαρακτηριστικές φιγούρες του παγκόσμιου σινεμά. Οι ταινίες του έχουν εκατομμύρια φαν σε όλο τον κόσμο. Οι ήρωες του είναι ανάγλυφες μιας Ιταλίας που πέρασε στην ιστορία αλλά επιμένει να υπάρχει ακόμα εδώ. Κέρδισε πλήθος υμνητικών και όχι μόνο κριτικών, χειροκρότημα και αναγνώριση και φυσικά πολλές διακρίσεις. Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες για το ΝΤΟΛΤΣΕ ΒΙΤΑ, Χρυσός λέοντας στη Βενετία για τη ΣΤΡΑΝΤΑ και πλήθος άλλων διακρίσεων σε όλο τον κόσμο. Είναι ένας από τους ελάχιστους δημιουργούς που κατέκτησε με τόσο εντυπωσιακό τρόπο την Αμερική και παρά το ότι το Χολυγουντ άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του ουδέποτε σκέφτηκε να αφήσει την λατρεμένη του τσινετσιτά για το χρυσάφι όλης της Αμερικής. Παρά ταύτα η Ακαδημία τον τίμησε ούτε μια ούτε δύο αλλά 12 φορές με υποψηφιότητα για Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, σκηνοθεσίας ή σεναρίου. Σε μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές του θεσμού το 1993 έλαβε το λεγόμενο τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του στην 7η τέχνη και το αφιέρωσε στην πιο έντονη παρουσία της ζωής του, την σύζυγο και πρωταγωνίστρια σε αρκετές από τις ταινίες του Τζουλιέτα Μασίνα. Λίγους μήνες μετά έφυγε για πάντα...

ΣΑΝ ΣΚΗΝΗ ΑΠΟ ΤΟ 8 1/2

Ένας τεράστιος θίασος κάνει την εμφάνιση του στη σκηνή. Ο τΖαμπανό, η Τζελσομίνα, η Τζουλιέτα, η Τζίντζερ και ο Φρεντ, ο Καζανόβας. Ηθοποιοί και σταρ μιας άλλης εποχής θαμπώνουν την κάμερα με το φως τους. Ο Μαρτσέλο και η Ανίτα κάνουν και πάλι βουτιά στη Φοντάνα ντι τρέβι, ο Κουιν κάνει τον σαλτιμπάγκο και η Μασίνα παίζει την θλιμμένη μελωδία με την τρομπέτα της. Χυμώδεις γυναίκες, κακομούτσουνοι και αστείοι άντρες, ιταλικά ανάμεικτα με τις γλώσσες και τις σκέψεις των θεατών. Στη μέση ο δημιουργός καθοδηγώντας τα τέρατα πίσω και μπροστά από τον φακό. Και κάπου στο βάθος ο συνθέτης απλώνοντας τις μελωδίες στο πλάνο. Buona Notte Φεντερίκο, καληνύχτα Νίνο. Θα τα ξαναπούμε σε κάποια σκοτεινή στιγμή σας μπροστά στην οθόνη που θα μας κάνει και πάλι να ονειρευτούμε… καλή αντάμωση...