ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ, ΤΣΟΥΡΕΚΙΑ, ΚΟΚΚΙΝΑ ΑΥΓΑ ΚΑΙ ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ ΠΑΙΔΙΑ!

Μεγάλη βδομάδα και φυσικά θα ήταν αδύνατον να μην μπούμε και εμείς σε αυτή την κατανυκτική ατμόσφαιρα του Θείου Πάθους. Δεν ξέρω αν ισχύει ακόμα ως εικόνα αλλά το έχω μέσα μου από παιδί όλο αυτό το σκηνικό ως εξής. Στην Εκκλησία παρακολουθώντας τον Επιτάφιο και την Ανάσταση. Στην Άνω Πόλη για να επισκεφτώ τον Όσιο Δαβιδ και τον Αϊ Νικόλα τον Ορφανό. Το ζύμωμα του τσουρεκιού να ανακατώνεται με την βαφή των αυγών. Η μαγειρίτσα με το κοκορέτσι και τον τζιγεροσαρμά. Και από πίσω να ακούγεται το Ω γλυκύ μου έαρ. Εικόνες μιας υπέροχης προετοιμασίας. Και μυρωδιές και ήχοι.

Στο ίδιο ακριβώς σκηνικό εντάσσεται και η αγωνία να βλέπω και να ξαναβλέπω μια σειρά ταινιών που περιγράφουν αυτό το θείο πάθος με τον δικό τους εντυπωσιακό τρόπο. Ταινίες που βγήκαν στις δεκαετίες του 50 και του 60 κυρίως, χωρίς να λείπουν και οι αιρετικές ματιές του 70 και του 80. Σήμερα θα ασχοληθούμε με μια από αυτές τις ταινίες που σημάδεψαν το Χολυγουντ και τον κινηματογράφο γενικά. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά επικά έργα της μεγάλης οθόνης του σινεμασκοπ που έγινε ένας τεράστιος εμπορικός καλλιτεχνικός και οσκαρικός θρύλος (σημείο αναφοράς για πολλούς μετέπειτα δημιουργούς). Ο χρόνος γυρίζει μισό αιώνα πίσω και ο βασικός ήρωας μας για σήμερα με την βοήθεια της εξαίσιας μουσικής της ταινίας θα είναι ο Ιούδας Μπεν Χουρ.

ΣΗΜΕΡΟΝ ΠΡΟΒΑΛΕΤΑΙ...

Με αυτή την επιβλητική φαντασμαγορική μουσική ο θεατής της προβολής του Μπεν ΧΟυρ το 1959 έμπαινε μέσα στο κλίμα της ιστορίας. Μια μουσική που συνέθεσε ένας από τους μουσικούς πατέρες της κλασσικής εποχής του ΧΟλυγουντ, ο Μικλος Ροσα. Για τον Ροζα θα αφιερώσουμε μια ολόκληρη εκπομπή γιατί φυσικά το αξίζει και θα αναφερθούμε εκτενώς στην δραστηριότητα του στην συνέχεια της εκπομπής.

Πριν αρχίσουμε να μιλάμε για τους πρωταγωνιστές της ιστορίας του Μπεν ΧΟυρ μπροστά και πίσω από τον φακό ίσως αξίζει να θυμηθούμε λίγο την ίδια την ιστορία.

Με φόντο την Γαλιλαία επί ρωμαϊκής κατοχής κεντρικός ήρωας είναι ο εύπορος και νομοταγής Ιούδας Μπεν Χουρ. Στην ιστορία εμφανίζεται και ο Μεσσάλας, παλιός αδελφικός φίλος του Μπεν Χουρ, που υπηρετεί ως αξιωματικός τις ρωμαϊκές δυνάμεις. Οι δύο άνδρες θα συγκρουστούν όταν ο Μεσσαλάς θα ζητήσει από τον φίλο του να καταδώσει πρόσωπα που ανήκουν στους αντιστασιακούς Ζηλωτές και ο Μπεν Χουρ θα αρνηθεί να το κάνει. Από ένα τυχαίο γεγονός θα συλληφθεί ως ένοχος χωρίς αποδείξεις για αντίσταση κατά της Ρωμαϊκής αρχής. Ο Μεσσάλας προσβεβλημένος από την στάση του άλλοτε φίλου του θα βρει την ευκαιρία να εκδικηθεί και ο Μπεν ΧΟυρ θα περάσει μια κανονική οδύσσεια χάνοντας τα πάντα. Πλούτη, οικογένεια, γαλήνη. Θα γίνει σκλάβος στα παζάρια της Ανατολής, μονομάχος στις ρωμαϊκές αρένες και πάει λέγοντας. Όταν τελικά θα κατορθώσει να ξεπεράσει όλα αυτά τα φριχτά εμπόδια και βασανιστήρια θα επιστρέψει για να πάρει το αίμα του πίσω. Και αφού γίνει αυτό θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του μια θυσία: αυτή του Θεανθρώπου.

ΕΝΑ BEST SELLER ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ

Η ιστορία του Μπεν Χουρ στηρίχτηκε σε ένα από τα παλιότερα μπεστ σελλερ στις ΗΠΑ. Συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου ο βετεράνος στρατηγός στα πεδία του αμερικανικού Εμφυλίου Λου Γουάλας. 5 χρόνια του πήρε για να ολοκληρώσει το συγγραφικό του πόνημα που θα παρουσίαζε το θείο πάθος μέσα από μια ιστορία ενός άλλου πρωταγωνιστή της εποχής. Αν και το αναγνωστικό κοινό αντιμετώπισε με σκεπτικισμό το έργο αρχικά ο Γουάλας κατόρθωσε σε βάθος χρόνου να θερίσει τους καρπούς ενός μπεστ σελερ.

Μια λαμπρή επιτυχία, που όπως γίνεται με όλες τις επιτυχίες στην Αμερική, πέρασε στο θεατρικό σανίδι (πολυδάπανη αλλά μεγάλη επιτυχία στα τέλη του 19ου αιώνα). Το 1907 η τέχνη του σινεμά κάνει τα πρώτα δειλά βήματα της ακόμα αλλά κάποιος ευρηματικός σκηνοθέτης θα γυρίσει μια μικρού μήκους βωβή διασκευή του έργου. Το 1925 ο κινηματογραφικός παραγωγός Γκολντουιν αγοράζει τα δικαιώματα και μεταφέρει σε μια πιο ολοκληρωμένη βωβή βερσιόν 120 λεπτών το βιβλίο. Τα χρόνια περνάνε. Ο βωβός έγινε ομιλών και ο Γκολντουιν συγχωνεύτηκε με 2 ακόμα στούντιο τα Μετρο και Μαγιερ ιδρύοντας την περίφημη MGM. Ήταν τέλη της δεκαετίας του 50 όταν ο σκηνοθέτης Γουιλιαμ Γουαιλερ θα δεχτεί την πρόταση να γυρίσει το ομιλών ριμεικ του Μπεν Χουρ. Μια τεράστια περιπέτεια είχε ξεκινήσει

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΪΛΕΡ

«Μου ζήτησαν να κάνω το Μπεν Χουρ. Αν και δεν άνηκε στο στυλ των ταινιών που έκανα μέχρι τότε, σκέφτηκα ότι θα ήταν μια ωραία πρόκληση να γυρίσω μια ταινία αλα Σεσιλ Ντε Μιλ» τα λόγια αυτά του Γουιλιαμ Γουαιλερ είναι χαρακτηριστικά του σκηνοθετικού εγχειρήματος που ανέλαβε.

Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικού ύφους ιστορίες όπως το Φανυ Γκερλ, Διακοπές στην Ρώμη, Τζεζεμπελ, Η Κα Μινιβερ, ο Συλλέκτης, Ανεμοδαρμένα Ύψη. Δηλαδή από ρομαντικές κωμωδίες μέχρι δράμα πάσης φύσεως, θρίλερ ή περιπέτεια.

Η εμπειρία ωστόσο του Μπεν Χουρ ήταν πέρα από τα συνηθισμένα για τον εξαιρετικό αυτό σκηνοθέτη που εστιάζει την ματιά του περισσότερο στην ανθρώπινη όψη των ιστοριών παρά στην ίδια την πλοκή. Για αυτό και ανήκει στην κατηγορία αυτών των σκηνοθετών που έρχονται πολύ κοντά στον ηθοποιό. 31 ηθοποιοί σε διάφορες ταινίες του στα 45 χρόνια της καριέρας του έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ. Ο ίδιος βέβαια κατόρθωσε να είναι προτεινόμενος 15 φορές και να κερδίσει 4. Η εκτίμηση στο πρόσωπο του ήταν τεράστια και αυτό κυρίως γιατί συνδέει την εποχή του βωβού σινεμά με τα πρώτα χρόνια του ομιλούντος στο μεσοπόλεμο ενώ λαμπρή ήταν η πορεία του στον β παγκόσμιο και μετά μέχρι και την δεκαετία του ‘70.

ΜΙΚΛΟΣ ΡΟΖΑ - Ο ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ

Βέβαια εκτός από τον Γουαιλερ σημαντικό ρόλο στην ταινία έχει ο πρωταγωνιστής Τσαρλτον Χιστον, που ήδη είχε πρωταγωνιστήσει σε ένα άλλο σινε έπος τις «10 εντολές» του Ντε Μιλ. Θα σταθούμε όμως λίγο παραπάνω στον άνθρωπο που μας ενδιαφέρει περισσότερο από κάθε άλλον σε αυτή την εκπομπή.

Τον συνθέτη της ταινίας Μικλος Ροζα. Γεννημένος στην Ουγγαρία με λαμπρές μουσικές σπουδές στην Γερμανία ο έξοχος αυτός συνθέτης υπήρξε από τους μουσικούς πατέρες της λαμπρής εποχής του Χολυγουντ. Ανάμεσα στα μουσικά σκορ και στα σαουντρακ που έχει συνθέσει ξεχωρίζουν το Σπελμπαουντ του ΧΙτσκοκ, Άνθρωποι του αίματος του Ζυλ Ντασεν, Κβο Βαντις, Ελ Σιντ, Ο βασιλεύς των βασιλέων. Παραδόξως ήταν από αυτούς τους ανθρώπους του σινεμά που στάθηκαν το ίδιο καλοί και στις επικές υπερπαραγωγές αλλά και στο σκοτεινό και low budget film noir το οποίο χαρακτηρίζει με την μουσική του περισσότερο από κάθε άλλον μουσικό.

Για την μουσική του ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ ο Ροζα ξεκίνησε να προετοιμάζεται ένα χρόνο πριν μπει στο στούντιο. Αρκετά μεγάλο διάστημα αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότεροι συνθέτες σήμερα μέσα σε 2-3 μήνες έχουν καλύψει τόσο το στάδιο της σύνθεσης, όσο και αυτό της ηχογράφησης. Στην περίπτωση του Μπεν Χουρ ο Ροζα αντιμετώπισε την δυσκολία ότι δεν υπήρχε τρόπος για να αποτυπώσει τον ήχο και την μουσική της εποχής της Αρχαίας Ρώμης. Δούλευε την μουσική και τις μελωδίες του παράλληλα με τα γυρίσματα της ταινίας στην τσινετσιτά.

Το εκπληκτικό που καταφέρνει εδώ είναι ότι δεν σχολιάζει με κανένα τρόπο την δράση ή τους πρωταγωνιστές. Δεν τον ενδιαφέρει να δημιουργήσει συνθήκες δραματικής ατμόσφαιρας. Στις σκηνές αυτές που η συγκίνηση ή η αγωνία χτυπάει κόκκινο η μουσική απουσιάζει. Κι αυτό γίνεται από τη μια γιατί οι σκηνές αυτές στηρίζονται εξ ολοκλήρου στις υποδειγματικές ερμηνείες των ηθοποιών από την άλλη όμως η μουσική του Ροζα σκοπό έχει να αποτελέσει έναν από τους βασικούς άξονες της αφήγησης. Να στηρίξει το βασικό υπόβαθρο που κρύβει η ιστορία του Μπεν Χουρ. Το αποτέλεσμα είναι πέρα από όλα αυτά τα στοιχεία θαυμαστό και για ακόμα έναν λόγο.

Ως ένας από τους πρώτους εργάτες του περιλαμπρου παραμυθένιου Χολυγουντ ο Ροζα στηρίζεται απλά και μόνο σε δύο παράγοντες. Στο ταλέντο του και στην ορχήστρα. Δεν υπάρχει ίχνος επέμβασης της μοντέρνας τεχνολογίας στον ήχο αυτών των μουσικών σκορ. Όλα γίνονται χάρη στην μελωδικότητα, στην φαντασία, στην τέχνη του συνθέτη της ενορχήστρωσης και των μουσικών της ορχήστρας. Για το σκορ του Μπεν Χουρ ο Μικλος Ροζα κέρδισε το 3ο Όσκαρ της κινηματογραφικής καριέρας του. Ήταν ίσως η πιο έντονη και πιο αναγνωρισμένη εργασία του στο σινεμά. Και ίσως για αυτό μετά από την επιτυχία του ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ στράφηκε περισσότερο στην συμφωνική σύνθεση και στην μετάδοση της γνώσης του μέσω της διδασκαλίας. Ένας από τους μαθητές του υπήρξε και ο Βασίλης Πολυδούρης.

ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ...

Ο Μπεν Χουρ αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της τάσης των αμερικάνικων στούντιο τις δεκαετίες 50-60. Από τη μια η μέγγενη της τηλεόρασης που άδειαζε τις τεράστιες αίθουσες και από την άλλη το μακαρθικό κυνήγι κόκκινων μαγισσών έθεταν περιοριστικά όρια στα στούντιο.

Από τους πρωταγωνιστές της εποχής αυτής ο ευφυής δημιουργός και παραγωγός Σεσιλ Ντε Μιλ που υποδεικνύει με τα οικονομικά και καλλιτεχνικά ρίσκα του ότι το Χολυγουντ επιβάλλεται να ποντάρει στις εντυπωσιακές πολυδάπανες παραγωγές της χλαμύδας και του Θειου Πάθους. Λαμπρά κουστούμια, τεράστια εντυπωσιακά σκηνικά, μεγάλοι σταρ είναι η συνταγή που θα δώσει στα στούντιο την ευκαιρία από τη μια να κλέψουν το κοινό από την τηλεόραση και από την άλλη να καθησυχάσουν την ψυχροπολεμική λογική των τότε κυβερνήσεων ότι επενδύουν στο οικογενειακό χριστιανικό υπερθέαμα.

Ο Μπεν Χουρ ανήκει σε αυτή την ταραγμένη εποχή. Βέβαια τι ειρωνεία! Τις ίδιες αρχές και ιδέες που υποστήριζαν τα "κόκκινα μακαρθικά μιάσματα", στηρίζει και ο Μπεν Χούρ! Ο Μεσσάλας του ζητάει να γίνει συνεργάτης και καταδότης κάθε επαναστατικής και παραδόπιστης θεωρίας και ενεργειας σύμφωνα με το ρωμαϊκό κατεστημένο και εκείνος αρνείται και θα υπομείνει κάθε δοκιμασία!

Υπήρξε η εμπορικότερη ταινία του Χολυγουντ για τα τότε δεδομένα. Η ΜGM δαπάνησε τεράστια ποσά για την προετοιμασία , τα γυρίσματα και την προώθηση της ταινίας. Το στοίχημα ήταν τεράστιο γιατί με αυτή την ταινία η εταιρία είτε θα έβαζε λουκέτο είτε θα αναβαπτιζόταν και θα συνέχιζε την πορεία της όπως και έγινε τελικά. Λίγα χρόνια αργότερα βέβαια τα στούντιο έβαλαν λίγο μέτρο στη ζωή τους αφού η "Κλεοπάτρα", από τις δαπανηρότερες παραγωγές του είδους, έκαψε την 20th Century Fox και το μεγάλο αφεντικό της Σπύρο Σκούρα. Πολλοί από τους σκηνοθέτες που διακρίνονται σήμερα για το έργο τους όπως ο Τζορτζ Λουκας, ο Ριντλει Σκοτ, Ο Μαρτιν Σκορτσεζε, ο Στηβεν Σπηλμπεργκ παραδέχτηκαν ότι το όραμα του Γουαιλερ σε αυτό το έπος επηρέασε και την δική τους δουλειά.

Το κεράσακι στην τούρτα ήταν βέβαια τα 11 Όσκαρ που κέρδισε η ταινία. Ήταν η πρώτη ταινία που κατόρθωσε ένα τέτοιο ρεκόρ ξεπερνώντας την Ζιζι και το όσα παίρνει ο άνεμος. Για 40 χρόνια περίπου το ρεκορ αυτό έμεινε στοιχειωμένο να θυμίζει την λαμπρη εποχή του Χολυγουντ. Το 1997 μια άλλη ταινία, ο Τιτανικός, θα ισοφάριζε αυτό το στοιχειωμένο ρεκορ.

Πέρα από όλα αυτά τα εντυπωσιακά ο Μπεν Χουρ ήταν μια υπερπαραγωγή αλλά είχε μια δυνατή προσωπική ιστορία ενός ανθρώπου που πέρασε μια οδύσσεια για να φτάσει δίπλα στο Χριστό με εξαιρετικά ποιητικούς αλλά απόλυτα αληθινούς και ρεαλιστικούς διάλογους . Οι ηθοποιοί ως επί το πλείστον εκφέρουν τα λόγια τους με βρετανικό accent, δείγμα χαρακτιριστικό για την αρχή που ήθελε να περάσει η ταινία. Ίσως ο σκηνοθέτης της ταινίας Γουλιαμ Γουαλερ να έχει δίκιο όταν έλεγε : Λατρεύω τις ιστορίες των ανθρώπων. Κι αυτό γιατί σε αυτές τις ιστορίες μπορώ να επέμβω καταλυτικά». Καλό Πάσχα!

Υ.Γ. Χτες το βράδυ καθάρα συμπτωματικά ξαναείδα στο STAR την ιστορία του ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ. Μια νέα ματιά μου φανερώθηκε στο έργο μετά από την έρευνα και την μελέτη που είχα για το θέμα. Και ομολογώ ότι την καταχάρηκα για ακόμη μια φορά! Βέβαια όσο κι αν προσπάθησα δεν διέκρινα την αιρετική άποψη του Γκορ Βινταλ, που υπήρξε άτυπα μέλος της σεναριακής ομάδας της ταινίας, που υποστηρίζει ότι στη σχέση Μεσσάλα και Χουρ υπάρχει ένας διάχυτος gay-friendly ερωτισμός. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα που ίσως με απασχολήσει το επόμενο Πάσχα!

Υ.Γ. Νο2 ΤΡΙΑ SOUNDTRACK ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΟ ΔΕΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΥΞΗ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΠΑΙΖΟΥΝ ΣΤΟ I-POD ΜΟΥ

1. ΚΩΔΙΚΑΣ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ - ΧΑΝΣ ΖΙΜΜΕΡ (2006) : Υπέροχος, σκύβει με σεβασμό στην μουσική παράδοση της Εκκλησίας. Δεν αποτελεί σαουντρακ από ταινία με χλαμύδες και τα σχετικά αλλά σε υποβάλλει, σε οδηγεί στο συναίσθημα των ημερών. Μυστικισμός, θεωρείες συνωμοσίας, αγωνία και έντονη θρησκευτικότητα. Υποψήφιος για Χρυσή Σφαίρα φέτος!

2. Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ - ΠΗΤΕΡ ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ (1988) : Και ενώ ο "αντίχρηστος" Σκορτσέζε ξεσηκώνει ορδές ανήσυχων χριστιανών σε όλη την οικουμένη κανοντας ταινία την ματιά του Νίκου Καζαντζάκη πάνω στη ζωή και το Θείο Πάθος του Ιησού έρχεται ο Πήτερ Γκαμπριελ και προτείνει κάτι νέο στην μουσική των εικόνων: Μια εθνικ ματιά με ήχους Ανατολής και όχι μόνο! Το συγκεκριμένο album θα απασχολήσει την εκπομπή λίαν προσεχώς...

3. Ο ΧΙΤΩΝ - ΑΛΦΡΕΝΤ ΝΙΟΥΜΑΝ (1953) : Άλλη μια μουσική μορφή του παλιού ένδοξου Χολυγουντ. Από τους πατριάρχες της κινηματογραφικής μουσικής μαζί με τον Ροζα. Σε μια από τις πρώτες σινεμασκοπ παραγωγές και από τις πιο προσεγμένες σε σχέση με την ισοτρία του Ιησού και των πρώτων χριστιανών. Ο Νιούμαν υπογράφει ένα επικό σκορ που σε καθηλώνει στην πολυθρόνα. Ειδικά στην αρχή του δίσκου που έχει το μουσικό θέμα της Σταύρωσης...